Prowadzisz działalność w Niemczech (Gewerbe) w branży budowlanej? Masz zakład fryzjerski? Kiedy i kto musi płacić składki emerytalne w Niemczech, mając własną firmę? Dowiedz się o obowiązku ubezpieczenia kto mu podlega, a kto nie. Jaki jest okres i jakie są składki.
Kwestie związane z obowiązkową przynależnością do systemu ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla rzemieślników uregulowane są od dnia 1 stycznia 1992 r. w przepisach księgi szóstej kodeksu socjalnego (Sozialgesetzbuch – Sechstes Buch [SGB VI]).
Obowiązek ubezpieczenia
Rzemieślnicy pracujący na własny rachunek zasadniczo podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, jeżeli
są wpisani do rejestru rzemieślników potrzebujących zezwolenia na wykonywanie swojej działalności zgodnie z załącznikiem A do niemieckiej ustawy o rzemiośle (niem. Handwerksordnung), oraz
prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek.
Załącznik A (zawody rzemieślnicze wymagające zezwolenia)
Obowiązkowi ubezpieczenia podlegają
a) w przypadku przedsiębiorstw jednoosobowych: wszyscy właściciele wpisani do rejestru rzemieślników (niem. Handwerksrolle), którzy osobiście spełniają wymogi dotyczące wpisu do tego rejestru.
b) w przypadku spółek osobowych: wspólnicy spółki osobowej wpisanej do rejestru rzemieślników (np. spółki cywilnej [GbR], spółki komandytowej [KG], spółki jawnej [OHG]), którzy osobiście spełniają wymogi dotyczące wpisu do rejestru rzemieślników, tzn. posiadają wymagane kwalifikacje – z reguły dyplom mistrzowski. Nie ma znaczenia to, czy odpowiadają oni bez ograniczeń, czy też są komandytariuszami w spółce komandytowej.
c) zarejestrowany właściciel / wspólnik spółki osobowej, w przypadku, którego dopiero po pewnym czasie (np. po uzyskaniu tytułu mistrza rzemiosła) spełnione są wymogi dotyczące wpisu do rejestru rzemieślników, również podlega obowiązkowi ubezpieczenia. Należy zgłosić ten fakt do odpowiedniej instytucji ubezpieczenia emerytalnego.
Obowiązkowi ubezpieczenia nie podlegają
a) w przypadku przedsiębiorstw jednoosobowych: właściciele zakładów rzemieślniczych, którzy osobiście nie spełniają wymogów dotyczących wpisu do rejestru rzemieślników, ale zatrudniają odpowiednio wykwalifikowanego kierownika.
b) w przypadku spółek kapitałowych: wspólnicy, na przykład
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (niem. Gesellschaft mit beschränkter Haftung, GmbH),
spółki przedsiębiorców z ograniczoną odpowiedzialnością (niem. Unternehmergesellschaft, UG) jako wariantu spółki z o.o. (GmbH) lub
spółki akcyjnej (niem. Aktiengesellschaft, AG).
Nie podlegają oni obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, nawet jeśli sami posiadają wymagane kwalifikacje (np. dyplom mistrzowski), pozwalające na wpisanie ich do rejestru rzemieślników.
Uwaga: wspólnicy spółki kapitałowej nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu rzemieślników. Mogą oni jednak zostać objęci obowiązkiem odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne jako udziałowcy zarządzający spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, jeśli nie mają znaczącego wpływu na losy spółki.
c) inne osoby:
właściciele zakładu rzemieślniczego będącego jednostką zależną (niem. Nebenbetrieb)
osoby pracujące na własny rachunek w niewielkim wymiarze godzin (dochód z pracy nie przekracza 450 euro miesięcznie),
właściciele, którzy z racji wieku nabyli prawo do pełnej emerytury z ustawowego systemu ubezpieczenia emerytalno‐rentowego (lub emerytury dla urzędników służby cywilnej),
zarządcy spadku, kuratorzy spadku, syndycy masy upadłościowej, wykonawcy testamentu,
wdowy, wdowcy i spadkobiercy, którzy kontynuują działalność zakładu rzemieślniczego po śmierci rzemieślnika, o ile nie spełniają wymogów dotyczących wpisu do rejestru rzemieślników,
wpisani do rejestru właściciele przedsiębiorstw lub wspólnicy spółek osobowych, którzy zarejestrowali działalność w okresie od 1 stycznia 2004 r. w zawodzie rzemieślniczym niewymagającym zezwolenia, a na wykonywanie, którego od dnia 13 lutego 2020 r. znów wymagane jest zezwolenie.
Uwaga: zakładu rzemieślniczego będącego jednostką zależną (niem. Nebenbetrieb) zgodnie z niemiecką ustawą o rzemiośle (niem. Handwerksordnung, HwO) nie należy utożsamiać z zakładem rzemieślniczym prowadzonym w ramach „działalności ubocznej” (niem. „Nebentätigkeit”). Zakład rzemieślniczy będący jednostką zależną jest powiązany z zakładem głównym pod względem ekonomicznym i technicznym.
Załącznik B1 (zawody rzemieślnicze niewymagające zezwolenia)
Właściciele zakładów rzemieślniczych wykonujący zawody, które od 1 stycznia 2004 r. wymienione są w załączniku B 1 do niemieckiej ustawy o rzemiośle (niem. Handwerksordnung, HwO), nie mają obowiązku przynależności do systemu ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla rzemieślników.
Wyjątek: każdy, kto na dzień 31 grudnia 2003 r. podlegał już obowiązkowi ubezpieczenia (wykonywał zawód wymieniony w załączniku A) i którego działalność rzemieślnicza została przeniesiona do załącznika B1 z dniem 1 stycznia 2004 r. w wyniku zmiany niemieckiej ustawy o rzemiośle, nadal ma obowiązek przynależności do systemu ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla rzemieślników (zachowanie „status quo”).
Uwaga: właściciel/wspólnik musi sam zgłosić fakt wyrejestrowania działalności gospodarczej wymienionej w załączniku B1 podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia do odpowiedniej instytucji ubezpieczenia emerytalnego (Izba Rzemieślnicza nie zgłasza tego faktu).
Załącznik B2 (tzw. zawody „rzemieślniczopodobne”)
Brak obowiązku przynależności do systemu ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla rzemieślników.
Okres podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu
Obowiązek ubezpieczenia powstaje z chwilą rozpoczęcia działalności na własny rachunek, najwcześniej z dniem wpisu do rejestru rzemieślników. Ustaje on z chwilą zaprzestania prowadzenia działalności na własny rachunek. Obowiązek przynależności do systemu ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla rzemieślników zostaje zawieszony, jeżeli pomimo istniejącego wpisu do rejestru rzemieślników przedsiębiorca de facto nie prowadzi działalności na własny rachunek. Dotyczy to w szczególności okresu ciąży lub macierzyństwa (niem. Mutterschutzfrist, czyli okres ochronny dla kobiet w (zaawansowanej) ciąży i po porodzie), jeśli w tym czasie działalność gospodarcza jest zawieszona. Należy o tym poinformować Niemieckie Ubezpieczenie Emerytalno-Rentowe Deutsche Rentenversicherung Mitteldeutschland. Za ten okres nie trzeba płacić żadnych obowiązkowych składek.
Rzemieślnicy mogą również ubiegać się o zwolnienie z obowiązku ubezpieczenia, jeżeli opłacali obowiązkowe składki przez co najmniej 18 lat (216 miesięcy kalendarzowych).
Do tych 18 lat wliczają się wszystkie obowiązkowe okresy składkowe, także te niezwiązane z działalnością rzemieślniczą (np. obowiązkowe składki z tytułu zatrudnienia, kształcenia zawodowego, wychowywania dzieci, służby wojskowej). Zwolnienie staje się skuteczne od momentu spełnienia określonych warunków, jeżeli wniosek o zwolnienie zostanie złożony w ciągu trzech miesięcy od tego momentu. W przypadku złożenia wniosku w terminie późniejszym, zwolnienie staje się skuteczne od momentu otrzymania wniosku przez instytucję ubezpieczenia emerytalnego.
Zwolnienie z obowiązku ubezpieczenia jest ograniczone tylko do określonej działalności i wygasa z chwilą wykreślenia wpisu w rejestrze rzemieślników. W przypadku późniejszego dokonania ponownego wpisu do rejestru rzemieślników wymagany jest nowy wniosek o zwolnienie.
Uwaga: warto dokładnie przemyśleć kwestię ewentualnego ubiegania się o zwolnienie z obowiązku ubezpieczenia emerytalnego, ponieważ może to spowodować utratę prawa do dotacji państwowej „Riester-Förderung”, renty z tytułu zmniejszenia zdolności do pracy lub świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Pod pewnymi warunkami można wpłacać dobrowolną składkę w wysokości obecnie 83,70 euro, aby zachować prawo do renty z powodu zmniejszenia zdolności do pracy. Bliższych informacji na ten temat udziela Niemieckie Ubezpieczenie Rentowo-Emerytalne (niem. Deutsche Rentenversicherung).
Opłacanie składek
Rzemieślnicy podlegający obowiązkowi ubezpieczenia muszą płacić obowiązkową składkę za każdy miesiąc. Jeżeli obowiązek ubezpieczenia powstaje lub wygasa w trakcie miesiąca, wówczas kwota składki za ten miesiąc ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. Częściowa kwota miesięczna obliczana jest przez podzielenie miesięcznej składki przez 30 i pomnożenie jej przez liczbę dni, w których istnieje obowiązek ubezpieczenia.
Połowa standardowej składki
Rzemieślnikom prowadzącym działalność na własny rachunek przysługuje prawo do opłacania połowy standardowej składki przez okres pierwszych trzech lat kalendarzowych następujących po roku, w którym rozpoczęli oni działalność na własny rachunek, bez konieczności wykazywania faktycznych dochodów. Połowa standardowej składki w 2021 r. wynosi 289,70 euro.
Standardowa składka
Po upływie trzech lat kalendarzowych rzemieślnicy muszą już opłacać składkę w pełnej wysokości. W 2021 r. wynosi ona 579,39 euro. Rzemieślnicy, którzy płacą standardową składkę, nie muszą wykazywać swoich rzeczywistych zarobków. Jednak istnieje również możliwość opłacania składki zależnej od dochodów.
Składka uzależniona od dochodów
Rzemieślnik może również płacić niższe (wyjątek: okręgowy mistrz kominiarski) lub wyższe składki, jeśli wykaże dochody niższe lub wyższe od wartości bazowej.
Dochodem z pracy jest zysk z działalności na własny rachunek podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia, ustalony zgodnie z ogólnymi przepisami ustawy o podatku dochodowym dotyczącymi ustalania zysku. Wysokość uzyskanego dochodu musi być udowodniona poprzez przedłożenie ostatniej decyzji o wymiarze podatku dochodowego.
Jeśli nie dokonano jeszcze obliczenia podatku dochodowego z tytułu działalności na własny rachunek podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia, należy rzetelnie oszacować dochody za rok, w którym powstał obowiązek ubezpieczenia i potwierdzić je odpowiednimi dokumentami (np. zaświadczeniem doradcy podatkowego).
Jeśli rzemieślnik płaci składkę standardową lub połowę składki standardowej i ubiega się o możliwość płacenia składki uzależnionej od dochodów, jest to dopuszczalne tylko przyszłych okresów składkowych. Niższy lub wyższy dochód z pracy będzie skutkował zmianą wysokości składki od dnia następującego po dniu wpłynięcia dokumentów potwierdzających wysokość uzyskanego dochodu. Stopa procentowa składki wynosi w 2021 r. 18,6%. Składka dla osób samozatrudnionych, które wykażą w 2021 r. dochody wyższe lub niższe od 3.115,00 euro miesięcznie, jest odpowiednio wyższa lub niższa od składki standardowej.
Sposób i termin płatności
Składki są wpłacane przez rzemieślnika bezpośrednio do Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego Deutsche Rentenversicherung Mitteldeutschland. Składkę za dany miesiąc należy zapłacić najpóźniej trzeciego dnia roboczego banku, licząc od końca miesiąca.
Potwierdzenie uiszczania składek
Jako potwierdzenie opłacania składek rzemieślnik otrzymuje najpóźniej do 28 lutego każdego roku zaświadczenie, w którym wykazane są składki opłacone w poprzednim roku i wynikające z nich dochody z pracy na potrzeby obliczenia przyszłej emerytury.
Hinweis auf Beratung: Dieser Artikel gibt nur Anregungen sowie kurze Hinweise und erhebt damit keinen Anspruch auf Vollständigkeit. Die Informationen können eine persönliche Beratung durch das zuständige Amt, einen Steuerberater oder einen Lohnsteuerhilfeverein nicht ersetzen.
Uwaga dotycząca doradztwa: Niniejszy artykuł zawiera jedynie sugestie i krótkie wskazówki, nie może być zatem uznany za wyczerpujący. Znajdujące się w nim informacje nie mogą zastąpić osobistej konsultacji z właściwym urzędem, doradcą podatkowym lub stowarzyszeniem zajmującym się udzielaniem pomocy przy obliczaniu podatku dochodowego.
