Jakie koszty można odliczyć oprócz ryczałtu w Niemczech?

W przypadku ubiegania się o ryczałt inwalidzki trzeba rozróżnić między typowymi i nietypowymi kosztami związanymi z niepełnosprawnością. Bowiem ryczałt odnosi się tylko do typowych kosztów. Koszty nietypowe można zawsze odliczyć jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym w wykazanej wysokości!

Jednak pewną część kosztów podatnik musi ponieść we własnym zakresie. Dlatego urząd skarbowy automatycznie określa tak zwane rozsądne obciążenie i odejmuje tę kwotę od sumy nadzwyczajnych obciążeń o charakterze ogólnym. Wydatki obniżają zatem podatek tylko wtedy, gdy przekroczą kwotę rozsądnego obciążenia.

Ta zasada działa również w drugą stronę: jeśli skorzystasz z ryczałtu inwalidzkiego zgodnie z § 33 EStG nie możesz już odliczyć typowych kosztów związanych z niepełnosprawnością jako nadzwyczajnych obciążeń o charakterze ogólnym, ponieważ zostały już pokryte właśnie przez wspomniany ryczałt. Jednak w tym przypadku nie trzeba szczegółowo wykazywać tych kosztów w urzędzie skarbowym.

W tym rozdziale przedstawiamy często występujące nietypowe wydatki związane z niepełnosprawnością i pokazujemy, na co należy zwrócić uwagę. Przedstawione przykłady nie są listą zamkniętą. Możliwe jest zatem, że posiadasz inne wydatki, które mogą być uwzględnione w zeznaniu podatkowym. Dodatkowo wskazujemy na inne ulgi podatkowe, do których mogą być uprawnione osoby niepełnosprawne.

Koszty przejazdu podlegające odliczeniu

3.1.1 Ulgi związane z samochodem

Oprócz ryczałtu inwalidzkiego osoba niepełnosprawna może odliczyć koszty związane z prywatnym przejazdem, zaistniałym wypadkiem, samochodem przystosowanym do osoby niepełnosprawnej i uzyskaniem prawa jazdy.

! Dowiedz się róweż, jakie ulgi przysługują Ci rzy płaceniu podatku od pojazdów (Kfz-Steuer). 

Ze względu na różną kwalifikację należy podzielić koszty przejazdu osoby niepełnosprawnej w zależności od przyczyny wyjazdu: albo jest to przejazd służbowy, który można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu lub wydatków operacyjnych. Albo jest to przejazd prywatny, który wchodzi w nadzwyczajne obciążenia.

Małżonkowie rozliczający się wspólnie mogą wykorzystać ulgi kilka razy. Jeśli Ty i Twój małżonek osobno spełniacie warunki do odliczenia kosztów przejazdu, każde z Was może ubiegać się o ulgę podatkową we własnym imieniu.

3.1.2 Przejazdy służbowe jako koszty uzyskania przychodu lub koszty operacyjne 

Przejazdy służbowe, dla których osoba niepełnosprawna może odliczyć ulgi podatkowe, dotyczą odcinka między domem a miejscem pracy, a także jazdy do domu rodzinnego w przypadku podwójnego prowadzenia gospodarstwa domowego. 

Koszty tych przejazdów stanowią koszty uzyskania przychodu lub koszty operacyjne. Zamiast niższego ryczałtu za dojazdy (Entfernungspauschale) można rozliczyć rzeczywiste koszty przejechanych kilometrów lub stawkę ryczałtową w wysokości 0,30 € za każdy przejechany kilometr. Ale dotyczy to tylko osób ze stopniem niepełnosprawności min. 70 lub stopniem 50 albo 60 wraz z oznaczeniem „G” lub „aG”.

3.1.3 Przejazdy prywatne jako obciążenia nadzwyczajne do 2020 r.

Przejazdy prywatne można odliczyć jako nietypowe koszty związane z niepełnosprawnością w ramach nadzwyczajnych obciążeń o charakterze ogólnym. Czy ulga podatkowa z tytułu prywatnych przejazdów w ogóle Ci przysługuje i w jakiej wysokości, zależy od celu przejazdu oraz Twojego stopnia i oznaczenia niepełnosprawności.

Należy rozróżnić następujące przypadki:

▪ Przejazdy związane z chorobą

czyli przejazdy wykonane z przyczyn medycznych lub terapeutycznych, np. wizyty u lekarzy, masaże, fizjoterapia, do apteki, sklepu z artykułami medycznymi lub na kurację;

▪ Przejazdy związane z niepełnosprawnością:

czyli nieuniknione przejazdy spowodowane niepełnosprawnością, tj. głównie do urzędów oraz na zakupy;

▪ Przejazdy wyłącznie prywatne:

czyli związane z wypoczynkiem, odwiedzinami, wakacjami i innymi przyjemnościami.

Jeśli podróżujesz transportem publicznym, możesz ubiegać się o zwrot wykazanych kosztów. 

Natomiast gdy podróżujesz samochodem, z reguły możesz ubiegać się o zwrot kosztów przejazdu, stosując ryczałt w wysokości 0,30 € za każdy przejechany kilometr. Ryczałt pokrywa koszty bieżące takie jak ubezpieczenie i paliwo, a także koszty nabycia w postaci amortyzacji. Naszym zdaniem opłaty parkingowe można również odliczyć, należy się jednak z tym liczyć, że urząd skarbowy poprosi o przedstawienie odpowiednich rachunków.

Dodatkowo można odliczyć od podatku koszty przebudowy samochodu jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym (→ Rozdział „Przebudowa samochodu dla osób niepełnosprawnych”).

Przejazdy związane z chorobą

Wszyscy podatnicy są uprawnieni do ubiegania się o zwrot nieuniknionych kosztów przejazdu związanych z chorobą, niezależnie od posiadanego stopnia lub oznaczenia niepełnosprawności. Jednak do każdego przejazdu trzeba mieć odpowiednie pokwitowania.

! Jeśli urząd skarbowy nie uzna przejazdów związanych z chorobą dodatkowo do zryczałtowanych przejazdów związanych z niepełnosprawnością, należy złożyć odwołanie. Powołaj się na dwa wyroki Trybunału Finansowego, w których wyraźnie stwierdził, że można odliczyć dodatkowo przejazdy związane z chorobą, nawet jeśli ubiegasz się o zwrot przejechanych kilometrów związanych z niepełnosprawnością (wyrok Tryb. Fin. z 21.03.2004, III B 171/03, BFH/NV 2004 str. 1404; wyrok Tryb. Fin. z 15.06.2010, VI B 11/10, BFH/NV 2010 str. 1631).

Osoby z ograniczoną sprawnością ruchową odliczają 900 € bez rachunków

Przejazdy własny samochód

Jeśli posiadasz stopień niepełnosprawności co najmniej 80 lub 70 wraz z oznaczeniem „G”, z reguły możesz odliczyć 0,30 € za kilometr tytułem nieuniknionych przejazdów spowodowane niepełnosprawnością w „rozsądnym” zakresie. Musisz być w stanie przedstawić urzędowi skarbowemu dowód lub wiarygodne potwierdzić przejechane kilometrów.

Dla uproszczenia urząd skarbowy uznaje 3.000 km za nieuniknione przejazdy rocznie spowodowane niepełnosprawnością bez żądania dowodów dla poszczególnych przejazdów (H 33.1-33.4 „Koszty przejazdów osób niepełnosprawnych, nr 1” EStH). Oznacza to, że można odliczyć koszty przejazdu w wysokości 900 € jako nadzwyczajne obciążenia.

Powinieneś jednak liczyć się z tym, że będziesz musiał przedłożyć w urzędzie skarbowym swój rzeczywisty przebieg. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy chcesz odliczyć dodatkowe przejazdy z powodu choroby. Odpowiednimi dokumentami są np. faktury z warsztatu lub raporty TÜV, w których odnotowano przebieg pojazdu.

Uwaga: Całkowity przebieg samochodu musi przekraczać 3.000 km rocznie, a przecież oprócz przejazdów związanych z niepełnosprawnością jeździsz również dla celów prywatnych. Ale nie będą one stanowić problemu tylko wtedy, gdy będziesz w stanie wiarygodnie udowodnić, że rocznie przejeżdżasz samochodem więcej niż 3.000 km, ponieważ urząd skarbowy nie uwierzy Ci na słowo, że nie było żadnych prywatnych przejazdów.

Jeśli odpowiednie przesłanki wystąpią dopiero w ciągu roku, otrzymasz ryczałt za kilometry tylko w proporcjonalnej do odpowiedniego okresu kwocie.

Przykład: W wyniku choroby pan Paul otrzymał w grudniu 2020 roku stopień niepełnosprawności 80. Za okres rozliczeniowy 2020 urząd skarbowy uznaje bez dodatkowych dowodów 250 km (= 1/12 od 3.000 km) tytułem nieuniknionych przejazdów spowodowanych niepełnosprawnością.

Przejazdy transportem publicznym lub taksówką

Jeśli korzystasz z transportu publicznego lub taksówki, wydatki związane z takim przejazdem można odliczyć w faktycznie poniesionej wysokości. Jednak wówczas urząd skarbowy pomniejszy ryczałt za przejazd 3.000 km samochodem o już „wykorzystane” kilometry (R 33.4 ust. 4 zdanie 1 EStR).

Przykład: W 2020 roku pani Zitka część przejazdów związanych z niepełnosprawnością przejechała taksówką. W sumie przejechała 500 km i zapłaciła 980 €. Z ryczałtu kilometrowego pozostało jej 2.500 km, które może oczywiście odliczyć za rok 2020:

koszty taksówki	980 €
zryczałtowane przejazdy własnym samochodem (2.500 km × 0,30 €)	750 €
koszty przejazdów podlegające odliczeniu	1 730 €

Jeśli płacisz za udział własny w „bezpłatnym” lokalnym transporcie publicznym („Wertmarke”), możesz odliczyć poniesione z tego tytułu koszty. Ubieganie się jednak w tej sytuacji o ryczałt kilometrowy w wysokości 3.000 km, nie przyniesie Ci to żadnych korzyści, ponieważ będziesz musiał odpowiednio pomniejszyć kwotę ryczałtu (rozporządzenie Wyższej Dyrekcji Skarbowej – OFD Frankfurt z 17.06.1996, DB 1996 str. 1374).

Osoby ze szczególnym ograniczeniem ruchowym, niewidome i niesamodzielne – kiedy można ubiegać się o 15.000 km i więcej

Przejazdy własnym samochodem

Osoby z oznaczeniem „aG”, „H” lub „Bl” mogą się ubiegać nie tylko o zwrot kosztów wynikających z nieuniknionych przejazdów spowodowanych niepełnosprawnością, ale także o zwrot kosztów wyłącznie prywatnych przejazdów w celach rekreacyjnych, wypoczynkowych i odwiedzin w ramach „rozsądnego” limitu (H 33.1-33.4 „Koszty przejazdów osób niepełnosprawnych” nr 2 EStH).

W tym przypadku urząd skarbowy zwykle uwzględnia razem dla przejazdów związanych z niepełnosprawnością i wyłącznie prywatnych roczny przebieg do maksymalnie 15.000 km (R 33.4 ust. 4 zdanie 1 EStR).

Uwaga: Musisz wiarygodnie udowodnić każdy przejazd osobno – zarówno te związane z niepełnosprawnością, jak i wykonane prywatnie!

Jeśli odpowiednie przesłanki wystąpią dopiero w ciągu roku, ryczałt kilometrowy w wysokości 15.000 km otrzymasz w odpowiednio proporcjonalnej kwocie.

Limit 15.000 km nie obowiązuje, jeśli liczba przejechanych kilometrów jest spowodowana szkoleniem zawodowym, do którego ze względu na charakter i stopień niepełnosprawności możesz dojeżdżać wyłącznie samochodem, np. gdy Twoje studiujące dziecko może ze względu na swoją niepełnosprawność dotrzeć na uniwersytet tylko samochodem (wyrok Tryb. Fin. z 13.12.2001, III R 6/99, BStBl. 2002 II str. 198).

Takie przejazdy będą zatem uwzględniane bez limitu kilometrów. Jednak dla wyłącznie prywatnych przejazdów urząd skarbowy uzna tylko maksymalnie 5.000 km rocznie (H 33.1-33.4 „Koszty przejazdów osób niepełnosprawnych” nr 2 EStH).

Przejazdy taksówką lub transportem publicznym

Jeśli posiadasz oznaczenie „aG”, „H” lub „Bl”, wydatki na przejazdy transportem publicznym lub taksówką, a także poniesiony udział własny w „bezpłatnym” lokalnym transporcie publicznym można odliczyć w pełnej wykazanej kwocie. Zaliczają się one jednak na poczet maksymalnego rocznego przebiegu w wysokości 15.000 km – tak samo jak w przypadku ryczałtu do 3.000 km.

Odliczyć więcej niż 30 centów za kilometr

Za każdy przejechany kilometr można odliczyć maksymalnie 0,30 €. Zdaniem Trybunału Finansowego wyższa kwota jest z reguły nieuzasadniona. Tylko w skrajnie wyjątkowych przypadkach podatnicy ze szczególnie ograniczoną sprawnością ruchową mogą uwzględnić rzeczywiste wydatki jako nadzwyczajne obciążenie i tym samym obniżyć swoje podatki (wyrok Tryb. Fin. z 13.12.2001, III R 40/99, BStBl. 2002 II str. 224).

Lecz jaka sytuacja stanowi skrajny wyjątek, tego Trybunał Finansowy jak dotąd nie określił. Z pewnością nie jest to sytuacja, gdy koszt za jeden kilometr przewyższa ryczałt za koszty podróży z powodu bardzo niskiego przebiegu (wyrok Tryb. Fin. z 18.12.2003, III R 31/03, BStBl. 2004 II str. 453). Nawet uszkodzenie silnika spowodowane standardowym zużyciem nie zalicza się do wyjątkowego przypadku (wyrok Tryb. Fin. z 19.01.2017, VI R 60/14, BFH/NV 2017 str. 571).

! Podatnicy korzystający bardzo rzadko z samochodu, powinni rozważyć rezygnację z posiadania samochodu i tym samym pozbyć się zbędnych kosztów. Bo korzystając z transportu publicznego i w razie potrzeby również z taksówki, możesz z tego tytułu odliczyć od podatku faktycznie poniesione koszty.

Wyższe koszty za kilometr wynikają również z ponadprzeciętnych kosztów nabycia drogiego samochodu przystosowanego dla osób niepełnosprawnych. Jednak kwota w wysokości 0,7764 € za każdy przejechany kilometr nie wystarczy, aby można stwierdzić skrajnie wyjątkowy przypadek, ponieważ te koszty tylko nieznacznie przewyższają przeciętny koszt pojazdów klasy średniej. W związku z tym ryczałt za przejechane kilometry pozostaje bez zmian i wynosi 0,30 € (wyrok Tryb. Fin. z 21.11.2018, VI R 28/16, BFH/NV 2019 str. 265).

Przy obliczaniu wydatków za każdy przejechany kilometr należy uwzględnić koszty nabycia pojazdu bez kosztów przebudowy dla osób niepełnosprawnych. Tych kosztów nie należy rozkładać na cały okres użytkowania samochodu, lecz uwzględnić dodatkowo do kosztów przejazdów jako nadzwyczajne obciążenia w tym roku, w którym została dokonana płatność (→ rozdział „Przebudowa samochodu dla osób niepełnosprawnych”).

3.1.4 Przejazdy prywatne jako nadzwyczajne obciążenia od 2021 r.

Dla okresów rozliczeniowych od 2021 roku ustawodawca zmienił system rozliczeniowy dla kosztów przejazdów związanych z niepełnosprawnością. Zamiast szczegółowego i czasochłonnego wykazywania kosztów przejazdu poniesionych z powodu niepełnosprawności, uwzględniany będzie ryczałt za koszty przejazdów związanych z niepełnosprawnością (§ 33 ust. 2a EStG).

Kwota ta opiera się na maksymalnych kwotach obowiązujących do 2020 roku. Ryczałt wynosi:

▪ 900 € dla osób ze stopniem niepełnosprawności minimum 80 lub stopniem minimum 70 i oznaczeniem „G” (niepełnosprawność ruchowa); lub

▪ 4.500 € dla osób z oznaczeniem „aG” (szczególna niepełnosprawność ruchowa), oznaczeniem „Bl” (niewidomy), „TBl” (głuchoniewidomy) i „H” (niesamodzielny).

! O zwrot kosztów przejazdów związanych z niepełnosprawnością musisz wnioskować w swoim zeznaniu podatkowym!

Na pierwszy rzut oka wydaje się to niezrozumiałe, bo przecież urząd skarbowy posiada informację o stopniu i oznaczeniu niepełnosprawności. Przyczyną są nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym, których odliczenie trzeba zawsze wnioskować, a ustawodawca nie chce robić wyjątku dla ryczałtu za przejazdy związane z niepełnosprawnością.

Jeśli dopiero w ciągu roku spełniasz wymogi dotyczące jednego z ryczałtów (np. Twój stopień po raz pierwszy wynosi co najmniej 70 lub 80 albo otrzymałeś oznaczenie niezbędne dla skorzystania z ryczałtu), wówczas ryczałt zostanie uwzględniony i tak w całości. Jest to kwota roczna i nie podlega żadnej redukcji. Jeśli wymogi dla obu kwot są spełnione (np. otrzymałeś teraz oznaczenie „aG” zamiast „G”), nie możesz ubiegać się o obie kwoty ryczałtu, lecz tylko o wyższą kwotę w wysokości 4.500 € (§ 33 ust. 2a zdanie 5 EStG).

Ponieważ koszty przejazdów są klasyfikowane w formie ryczałtu jako nietypowe wydatki związane z niepełnosprawnością, mają one skutek dopiero wtedy, gdy przekroczą kwotę rozsądnego obciążenia wraz z nadzwyczajnymi obciążeniami o charakterze ogólnym, jak np. koszty leczenia.

Ryczałt na pokrycie kosztów przejazdów związanych z niepełnosprawnością jest przyznawany na pokrycie kosztów przejazdów spowodowanych niepełnosprawnością i ma zatem charakter kompensacyjny. Poza ryczałtem za koszty przejazdów nie można uwzględnić żadnych innych kosztów przejazdów związanych z niepełnosprawnością (§ 33 ust. 2a zdanie 6 EStG).

Odliczenie może również obejmować koszty dojazdów na szkolenia zawodowe, na które ze względu na charakter i stopień niepełnosprawności podatnik może dojeżdżać tylko samochodem. Takie przejazdy są spowodowane niepełnosprawnością. Koszty z tego tytułu mogły być uwzględnione do okresu rozliczeniowego 2020, jeśli np. studiujące dziecko ze względu na swoją niepełnosprawność mogło dotrzeć na uniwersytet tylko samochodem (wyrok Tryb. Fin. z 13.12.2001, III R 6/99, BStBl. 2002 II str. 198).

Zgodnie z brzmieniem ustawy ryczałt przyznawany jest na pokrycie kosztów „przejazdów uwarunkowanych niepełnosprawnością” (§ 33 ust. 2a zdanie 1 EStG). Zatem ryczałtem można rozliczyć „tylko” podróże związane z niepełnosprawnością. Naszym zdaniem nie jest jasne, czy rekompensata obejmuje również przejazdy prywatne oraz związane z chorobą.

Uzasadnienie ustawy (wydruk Parlamentu Federalnego 19/21985 str. 16) sugeruje, że pokryte są również przejazdy prywatne, czyli w celach wypoczynkowych, rekreacyjnych i w ramach odwiedzin. Również historia legislacyjna pozwala wyciągnąć taki wniosek, ponieważ tylko w przypadku osób z oznaczeniem „aG”, „Bl” lub „H” były uwzględniane do okresu rozliczeniowego 2020 zarówno przejazdy wyłącznie prywatne jak i przejazdy związane z niepełnosprawnością, a tym samym wyższy limit w wysokości 4.500 €.

Tak jak dotychczas, koszty przejazdów związanych z chorobą, np. przejazd do lekarza, prawdopodobnie nie będą objęte rekompensatą (postanowienie Tryb. Fin. z 21.05.2004, III B 171/03, BFH/NV 2004 str. 1404; postanowienie Tryb. Fin. z 15.06.2010, VI B 11/10, BFH/NV 2010 str. 1631). Przejazdy transportem publicznym lub taksówką można odliczyć w pełnej kwocie. Przejazdy samochodem można z reguły odliczyć według zryczałtowanej stawki 0,30 € za każdy przejechany kilometr.

Poza kosztami przejazdu można również odliczyć koszty przebudowy samochodu jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym (→ Rozdział „Przebudowa samochodu dla osób niepełnosprawnych”).

Inne wydatki związane z samochodem

3.2.1 Wypadek w Niemczech

Jeśli ulegniesz wypadkowi samochodowemu podczas podlegającego odliczeniu przejazdu, koszty wypadku można również odliczyć jako nadzwyczajne obciążenia, jeśli Twoja niepełnosprawność nie pozwala poza domem na inne poruszanie się niż samochodem (wyrok Tryb. Fin. z 15.11.1991, III R 30/88, BStBl. II 1992 str. 179; postanowienie Tryb. Fin. z 24.04.2006, III B 164/05, BFH/NV 2006 str. 1468). Ta zasada powinna obowiązywać naszym zdaniem również w przypadku uszkodzenia lub nawet kradzieży samochodu.

! W razie wypadku podczas podróży między domem a pracą możesz dodatkowo do ryczałtu za przejazdy ubiegać się o zwrot kosztów wypadku jako koszty uzyskania przychodu.

3.2.2 Przebudowa samochodu dla osób niepełnosprawnych

Niektóre osoby ze szczególną niepełnosprawnością ruchową nie mogą prowadzić standardowego samochodu i muszą kupić samochód przystosowany dla osób niepełnosprawnych lub odpowiednio przebudować zwykły samochód. W takim przypadku musisz udowodnić w urzędzie skarbowym, że bezwzględnie potrzebujesz samochodu jako środka transportu, a Twoja niepełnosprawność nie pozwala Ci korzystać z transportu publicznego (Sąd Fin. Köln z 12. 9. 2013, 10 K 3945/12, EFG 2013 str. 2010).

Najlepiej będzie, jeśli przed dokonaniem przebudowy lub zakupem samochodu poprosisz lekarza o wystawienie zaświadczenia, stwierdzającego

▪ że możesz prowadzić tylko specjalnie dostosowany samochód oraz

▪ jakiego wyposażenia potrzebujesz.

Wyposażenie musi być jednak wyposażeniem specjalnym. Koszty automatycznej skrzyni biegów lub innych funkcji, z których korzystają również osoby zdrowe, nie podlegają odliczeniu (Sąd Fin. Nürnberg z 26.11.2009, 4 K 688/2009).

Koszty klimatyzacji, szyberdachu, systemu załadunku bagażnika i tzw. podparcia lędźwiowego z powodu ciężkiej choroby kręgosłupa również nie podlegają odliczeniu (wyrok Tryb. Fin. z 14.10.1997, III R 95/96, BFH/NV 1998 str. 1072).

Po odliczeniu ewentualnych dotacji koszty przebudowy ostatecznie przez Ciebie poniesione podlegają odliczeniu w roku dokonanej zapłaty. Organy podatkowe nie zezwalają na rozłożenie ich na kilka lat (R 33.4 par. 4 zdanie 3 EStR). Niestety, Trybunał Finansowy jest również tego zdania, nawet jeśli koszty w roku płatności nie mają żadnego wpływu lub tylko częściowy wpływ na wysokość podatku, ponieważ całkowita kwota dochodu nie jest wystarczająco wysoka. Podział na kilka lat ze względów ekonomicznych również nie jest możliwy (postanowienie Tryb. Fin. z 12.07.2017, VI R 36/15, BStBl. 2017 II str. 979).

3.2.3 Odliczenie wydatków na prawo jazdy 

Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, których ograniczona sprawność ruchowa pozwala poruszać się poza domem tylko za pomocą samochodu, mogą uwzględnić wydatki poniesione z tytułu prawa jazdy jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym. Wynika to z faktu, że nie mogą swobodnie podejmować decyzji, czy chcą skorzystać z samochodu, czy też z transportu publicznego (wyrok Tryb. Fin. z 26.03.1993, III R 9/92, BStBl. 1993 II str. 749).

Lecz również w tym przypadku trzeba wykazać w urzędzie skarbowym, że samochód jest bezwzględnie konieczny do przemieszczania się i że ze względu na swoją niepełnosprawność nie można korzystać z transportu publicznego (Sąd FG Köln z 12.09.2013, 10 K 3945/12, EFG 2013 str. 2010).

Jeśli uczęszczasz do szkoły jazdy, która nie znajduje się w Twoim miejscu zamieszkania, ale specjalizuje się w szkoleniu osób niepełnosprawnych, możesz ubiegać się ponadto o zwrot niezbędnych kosztów dojazdów i zakwaterowania, a według nas także o zwrot kosztów wyżywienia. Kwota kosztów podlegających odliczeniu jest na tym samym poziomie jak w przypadku „działalności poza miejscem zamieszkania”.

Mieszkania przystosowane dla osób niepełnosprawnych w Niemczech

3.3.1 Koszty przeprowadzki

Organy podatkowe uznają koszty związane z przeprowadzką do mieszkania przystosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych tylko po spełnieniu ściśle określonych warunków:

▪ Należy udowodnić medyczną konieczność przeprowadzki na podstawie wystawionego jeszcze przed przeprowadzką zaświadczenia od lekarza urzędowego lub służb medycznych kasy chorych (Sąd Fin. Düsseldorf z 26.11.1999, 18 K 3056/96, DStRE 2000 str. 243). Zaświadczenie od lekarza pierwszego kontaktu lub lekarza specjalisty nie jest wystarczające.

▪ Jeśli przeprowadzka prowadzi również do innych korzyści, niepełnosprawność musi być ewidentnie głównym powodem przeprowadzki – np. wynajęcie większego mieszkania było spowodowane brakiem na rynku mieszkania o podobnej powierzchni jak poprzednie, a mniejsze nie byłoby dostosowane do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Problemy mogą się pojawić, jeśli np. podasz „niezwiązany z niepełnosprawnością” powód dla wypowiedzenia mieszkania, zatem powód przeprowadzki musi być bezwzględnie związany z chorobą lub wypadkiem.

Odliczeniu podlegają jedynie koszty utopione. Obejmują one w szczególności

• koszty transportu podczas przeprowadzki,
• koszty podróży związane z
• poszukiwaniem mieszkania oraz
• przejazdem ze starego mieszkania do nowego w dniu przeprowadzki,
• podwójne opłaty czynszowe oraz
• prowizja agenta nieruchomości.

Oprócz powyższych wydatków ponosisz podczas przeprowadzki także koszty, które trudno można szczegółowo udowodnić, jak np. koszty ponownego zameldowania. Lecz te wydatki możesz odliczyć według stawki ryczałtowej dla innych wydatków związanych z przeprowadzką (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 10.11.2003, 5 K 1429/02, DStRE 2004 str. 319).

Odliczeniu nie podlegają koszty, za które otrzymasz ekwiwalent, jak np. opłaty za przejęcie lub dostosowania mebli (kuchennych) lub wydatki na zasłony do nowego mieszkania. Koszty połączeń internetowych, telewizyjnych, radiowych i telefonicznych również nie podlegają odliczeniu. 

Jeśli z powodu swojej niepełnosprawności jesteś zmuszony przeprowadzić się do ośrodka, koszty te możesz odliczyć od podatku jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym.

! Gdyby urząd skarbowy nie uznał Twoich kosztów przeprowadzki za nadzwyczajne obciążenia, możesz ubiegać się o ulgę podatkową z tytułu prac domowych.

3.3.2 Przebudowa lub budowa nowego domu przystosowanego dla osób niepełnosprawnych

Przystosowanie dom lub mieszkania do potrzeb osób niepełnosprawnych ułatwiającym im codzienne życie jest zazwyczaj bardzo kosztownym przedsięwzięciem. Jednak spełniając pewne warunki, można odliczyć te koszty od podatku. Trybunał Finansowy ustanowił następujące zasady (wyrok Tryb. Fin. z 24.02.2011, VI R 16/10, BStBl. 2012 II str. 1012):

• Z tytułu budowy lub przebudowy podatnik nie może otrzymać żadnego ekwiwalentu i w związku z tym to on zostaje obciążony finansowo. W przypadku urządzania mieszkania odpowiednio do potrzeb osób niepełnosprawnych ekwiwalent jest nieistotny, ponieważ zawsze zajmuje drugorzędne miejsce w stosunku do konieczności przeprowadzki.
• Sytuacja jest nieunikniona, nawet jeśli niepełnosprawność nie spowodowało nieprzewidziane zdarzenie (np. wypadek) i dlatego nie wymaga szybkiego działania. Zatem przebudowa na potrzeby osób niepełnosprawnych jest uprzywilejowana podatkowo, nawet jeśli niepełnosprawność występuje już od dłuższego czasu.
• Podatnik nie musi szukać odpowiednio wyposażonej nieruchomości alternatywnie do przebudowy mieszkania dla osób z niepełnosprawnością.

Nawet w przypadku powoli postępującej choroby, takiej jak stwardnienie rozsiane, urząd skarbowy musi uwzględnić poniesione z tego powodu koszty (postanowienie Tryb. Fin. z 25.05.2011, VI B 35/11, BFH/NV 2011 str. 1691). Powyższe zasady stosuje się także i w tym przypadku.

Trybunał Finansowy nie zezwala jednak na odliczenie wszystkich kosztów przebudowy, lecz tylko tych, które są spowodowane niepełnosprawnością podatnika i są niezbędne do dostosowania jego indywidualnego otoczenia do potrzeb wynikających z jego niepełnosprawności.

W niektórych przypadkach trzeba będzie zaciągnąć opinii biegłego, aby móc stwierdzić, jaka część poniesionych kosztów jest ściśle związana z niepełnosprawnością. Należy jednak pamiętać, że dodatkowe koszty podlegają odliczeniu tylko w uzasadnionych przypadkach. Ekspert powinien się odnieść w swojej opinii również do tej kwestii. 

Nie ma znaczenia, czy dodatkowe koszty spowodowane chorobą lub niepełnosprawnością dotyczą budowy nowego budynku, modernizacji starej nieruchomości albo przebudowy domu lub mieszkania, w którym podatnik obecnie mieszka.

! Upewnij się, że dodatkowe koszty związane z wyposażeniem odpowiednim dla osób niepełnosprawnych zostaną wykazane jako oddzielna pozycja na fakturach wystawionych przez rzemieślników i uzyskaj odpowiednie zaświadczenie – np. od służby medycznej ubezpieczenia zdrowotnego.

Ale nawet bez opinii eksperta nie jesteś bez szans. Szczególnie wtedy, gdy prace adaptacyjne nie obejmują całego budynku. Jeśli np. trzeba przerobić kabinę prysznicową i przystosować ją do osób poruszających się na wózku inwalidzkim, przebudowę można rozpocząć stopniowo np. od zainstalowania brodzika bezprogowego wraz z innymi niezbędnymi elementami, takimi jak nowy odpływ lub nowa terakota. Ponadto urząd skarbowy musi uznać niezbędne koszty następcze. Są to przede wszystkim nowe (dłuższe) drzwi prysznicowe, glazura i armatura dostosowana do nowej kabiny (Sąd Fin. Baden-Württemberg z 19.03.2014, 1 K 3301/12, EFG 2015 str. 406).

Oczywiście w sytuacji, gdy koszty pokryje strona trzecia, czyli firma ubezpieczeniowa lub kasa ubezpieczenia pielęgnacyjnego (Pflegekasse), nie można się już ubiegać o ich zwrot w urzędzie skarbowym.

Koszty przystosowania ogrodu do potrzeb osób niepełnosprawnych również można uznać za nadzwyczajne obciążenia, o ile przebudowa nie wykracza poza konieczne i zwyczajowe potrzeby. Bowiem do egzystencjalnie niezbędnej powierzchni mieszkalnej nie zalicza się tylko część mieszkalna, ale także cała działka, na której znajduje się dana nieruchomość (wyrok Tryb. Fin. z 20.12.2007, III R 56/04, BFH/NV 2008 str. 937).

Zatem wydatki podlegające odliczeniu to te, które zasadniczo umożliwiają dostęp do ogrodu, a tym samym korzystanie z niego. Jeśli natomiast dostęp do ogrodu jest już zapewniony, dalsze działania budowlane nie kwalifikują się już do odliczenia (Sąd Fin. Münster z 15.01.2020, 7 K 2740/18 E, sygn. akt odwołania VI R 25/20).

! Zgodnie z § 35a EStG można ubiegać się w przypadku usług rzemieślniczych o ulgę podatkową w wysokości 20% poniesionych kosztów robocizny, które powinny stanowić osobną pozycję na fakturze.

Maksymalna kwota wynosi 1.200 €. Przy kosztach robocizny w wysokości 6.000 € lub więcej ulga zostanie wykorzystana w całości. Pozostałe koszty robocizny można odliczyć jako nadzwyczajne obciążenia.

Do odliczenia wydatków na przebudowę domu lub mieszkania dla osób niepełnosprawnych stosuje się zasadę odpływu. Oznacza to, że koszty należy odliczyć od całkowitej kwoty dochodu w roku, w którym zostały poniesione. Jeśli koszty przekraczają całkowitą kwotę dochodu, nadwyżka „przepadnie”, ponieważ nie wpływa na kwotę podatku.

Trybunał Finansowy również jest tego zdania. Dotyczy to również sytuacji, gdy na cele przebudowy został zaciągnięty kredyt. Nawet jeśli pożyczka jest spłacana przez kilka lat, odliczenie można zastosować w momencie poniesienia wydatków (wyrok Tryb. Fin. z 12.07.2017, VI R 36/15, BStBl. 2017 II str. 979). 

Jeśli przebudowę finansuje strona trzecia, odsetki od zadłużenia można odliczyć jako nadzwyczajne obciążenia. w roku, w którym zostały poniesione.

! Część wydatków na usługi rzemieślnicze zostanie rozliczona przez rozsądne obciążenie. Można jednak ubiegać się o odpowiednią kwotę, którą odlicza się od podatku z tytułu pomocy w domu i ogrodzie.

W niektórych przypadkach potrzeby osoby niepełnosprawnej mogą być zaspokojone tylko poprzez budowę nowego budynku, ponieważ przebudowa lub przeprowadzka okazują się niewystarczające do tych celów. Koszt zakupu działki pod budowę będziesz musiał ponieść we własnym zakresie. Niektóre projekty budowlane można jednak zrealizować tylko w przypadku zakupu większej działki. Jeśli np. musisz budować jednopiętrowy dom ze względu na poważną niepełnosprawność ruchową, będziesz potrzebować większej działki niż przy budowie domu o kilku kondygnacjach.

W przeciwieństwie do dodatkowych wydatków poniesionych przy budowie nowej nieruchomości (np. instalacja bezprogowej kabiny prysznicowej lub windy schodowej), niestety nie można odliczyć dodatkowych kosztów powstałych przy zakupie większej działki. Trybunał Finansowy uważa bowiem, że takie koszty nie są nieuniknione, ponieważ służą realizacji osobistych planów życiowych. Dodatkowe wydatki nie wynikają z choroby lub niepełnosprawności, ale są przede wszystkim konsekwencją wybranej wielkości mieszkania (wyrok Tryb. Fin. z 17.07.2014, VI R 42/13, BStBl. 2014 II str. 931).

Osoba towarzysząca – koszty podlegające odliczeniu

3.4.1 Stała pomoc od innych osób

Aby móc odliczyć koszty związane z koniecznością zapewnienia opieki ze strony stale towarzyszącej Ci osoby, należy tę konieczność wykazać w urzędzie skarbowym. Odpowiednim dowodem może być (wyrok Tryb. Fin. z 04.07.2002, III R 58/98, BStBl. 2002 II str. 765):

▪ wystawione jeszcze przed rozpoczęciem podróży zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych (§ 64, ust. 1, nr 2, lit. d EStDV) albo

▪ legitymacja osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności z oznaczeniem „B” oraz adnotacją „Udowodniono bezwzględną potrzebę stałej opieki przez osobę towarzyszącą” lub od niedawna „Udowodniono uprawnienie do podróżowania z osobą towarzyszącą”.

3.4.2 Osoba towarzysząca w życiu codziennym

Ponoszone koszty w związku z osobą towarzyszącą trzeba rozróżnić, bo wydatki z tego tytułu są zasadniczo pokrywane z ryczałtu inwalidzkiego. W szczególności, gdy osobą towarzyszącą jest kierowca, dodatkowo do ryczałtu w wysokości 0,30 € za każdy przejechany kilometr można odliczyć jego wynagrodzenie jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym (postanowienie Tryb. Fin. z 29.08.2003, III B 156/02, BFH/NV 2004, str. 41).

Jeśli nie chcesz skorzystać z ryczałt inwalidzkiego, wszystkie wydatki poniesione na osobę towarzyszącą możesz odliczyć jako nadzwyczajne obciążenia.

3.4.3 Osoba towarzysząca podczas urlopu

Osobie niepełnosprawnej, która na stałe wymaga pomocy od innych osób, trudno jest spełnić marzenie o podróżowaniu i wyjeździe na wakacje. Zazwyczaj może bowiem wyjechać tylko wtedy, gdy towarzyszy jej inna osoba.

Wynikające z tego powodu dodatkowe koszty można zaliczyć do nadzwyczajnych obciążeń o charakterze ogólnym. Dodatkowo do ryczałtu dla osób niepełnosprawnych można wówczas odliczyć do 767 € za maksymalnie jeden wyjazd wakacyjny w roku.

Co się zalicza do kosztów podróży?

Tylko dodatkowe wydatki wliczają się do kosztów związanych z koniecznością podróżowania wraz z osobą towarzyszącą. Dlatego należy podzielić koszty poniesione na osobę towarzyszącą na

▪ rzeczywiste koszty podróży związane z zakwaterowaniem, wyżywieniem i przejazdem lub przelotem, które podlegają odliczeniu dodatkowo do ryczałtu dla osób niepełnosprawnych, oraz na

▪ wynagrodzenie za codzienną opiekę i pomoc, które pokrywa już ryczałt dla osób niepełnosprawnych.

Kto może być osobą towarzyszącą w rozumieniu przepisów podatkowych?

Odliczenie kosztów nie powinno stanowić problemu, jeżeli towarzyszy Ci „obca” osoba. 

Ale gdy osobą towarzyszącą jest Twój współmałżonek lub partner życiowy, będziesz miał raczej marne szanse na dokonanie odliczenia. Urząd skarbowy odmówi odliczenia kosztów, argumentując, że twój małżonek lub partner pojechał na wycieczkę we własnym interesie. Zazwyczaj pary wyjeżdżają na wakacje razem, zatem nie powstały dodatkowe koszty z tytułu osoby towarzyszącej. Wówczas wydatki te zaliczają się do kosztów utrzymania, które nie podlegają odliczeniu.

! Gdy dla osoby towarzyszącej powstały nie tylko „zwykłe” koszty podróży, lecz także wyższe koszty ze względu na niepełnosprawność podopiecznego, można je wykazać jako nadzwyczajne obciążenia. 

Takie koszty są uważane za dodatkowe potrzeby wynikające z niepełnosprawności. Trybunał Finansowy pozwolił odliczyć te koszty, nawet jeśli małżonkowie podróżują razem (wyrok Tryb. Fin. z 07.05.2013, VIII R 51/10, BStBl. 2013 II str. 808).

Jeśli wyjeżdżasz na rodzinne wakacje jako osoba towarzysząca dla niepełnosprawnego dziecka, które wymaga stałej opieki i jest uprawnione do otrzymania zasiłku na dziecko (Kindergeld), kosztów podróży nie można odliczyć jako nadzwyczajne obciążenia (wyrok Tryb. Fin. z 26.01.2006, III R 22/04, BFH/NV 2006 str. 1265). 

Dotyczy to przynajmniej

▪ kosztów, które zostałyby wydane na porównywalne wakacje także ze zdrowym dzieckiem

oraz

▪ wieku dziecka, w którym również zdrowe dziecko wyjeżdża jeszcze z rodzicami na wakacje.

Trybunał Finansowy nie określa jednak, do jakiego wieku dzieci zazwyczaj wyjeżdżają z rodzicami na wspólne wakacje. W związku z tym należy się odważyć i postarać o zwrot kosztów, gdy tylko dziecko osiągnie pełnoletność. Jeśli jednak dziecko posiada więcej niż rozsądny majątek, odliczenie nie będzie możliwe.

3.5 Koszty leczenia uzdrowiskowego, choroby i ryczałt za opiekę 

Koszty pobytu w uzdrowisku lub innego środka rehabilitacyjnego można odliczyć dodatkowo do ryczałtu dla osób niepełnosprawnych, jeśli przedstawisz niezbędne dowody w urzędzie skarbowym.

W tym celu potrzebne będzie zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej ubezpieczenia zdrowotnego (MDK/MEDICPROOF), które powinno być wystawione jeszcze przed rozpoczęciem kuracji (§ 64 ust. 1 EStDV).

Odliczeniu podlegają również koszty leczenia jak np. koszty zabiegów medycznych, lekarstw, środków opatrunkowych, pomocy medycznych, pobytów w szpitalu i klinice itd.

! Jeśli osobiście opiekujesz się swoim wymagającym opieki małżonkiem, masz prawo do ryczałtu opiekuńczego, jeśli spełniasz odpowiednie warunki. Twój współmałżonek ma prawo do podwyższonego ryczałtu z tytułu niepełnosprawności. Każdy małżonek jest uprawniony do otrzymania tych zryczałtowanych kwot z osobna.

3.6 Inne kwoty podlegające odliczeniu i korzyści podatkowe

3.6.1 Koszty opiekuna

Jeżeli osoba dorosła nie jest już w stanie samodzielnie dopilnować swoich codziennych spraw z powodu choroby psychicznej albo niepełnosprawności fizycznej, umysłowej lub emocjonalnej, sąd opiekuńczy wyznacza dla niej opiekuna (§ 1896 k.c.).

Opiekun zazwyczaj otrzymuje wynagrodzenie od osoby niepełnosprawnej. Gdy sytuacja finansowa podopiecznego nie pozwala na pokrycie wynagrodzenia, opiekun wykonujący swoją pracę społecznie otrzymuje roczny zryczałtowany dodatek ze skarbu państwa za każdą sprawowaną opiekę lub kuratelę.

Jak płatności dokonane przez osobę niepełnosprawną wpływają na jej zeznanie podatkowe, zależy od rodzaju otrzymanej opieki (orzeczenie OFD Frankfurt z 05.09.1997, FR 1997 str. 966; orzeczenie OFD München z 05.05.1997, DB 1997 str. 1205):

▪ Jeśli opiekun jest wyłącznie odpowiedzialny za opiekę nad drugą osobą (głównie dzieckiem), wynagrodzenie płacone przez osobę niepełnosprawną należy do nadzwyczajnych obciążeń o charakterze ogólnym.

▪ Jeśli opiekun zarządza majątkiem podopiecznego i generuje osobie niepełnosprawnej na podstawie tego majątku podlegający opodatkowaniu dochód, jego wynagrodzenie obniża ten dochód jako koszt uzyskania przychodu lub jako koszty operacyjne (H 33.1-33.4 „Wynagrodzenie za opiekę” EStH). Gdyby jednak opiekun zarządzał majątkiem nieprzynoszącym żadnych dochodów, osoba niepełnosprawna może zaliczyć jego wynagrodzenie do nadzwyczajnych obciążeń o charakterze ogólnym.

▪ Jeśli natomiast opiekun sprawuje zarówno opiekę osobistą, jak i zarządza majątkiem, który generuje dochód podlegający opodatkowaniu, jego wynagrodzenie należy oszacować i podzielić między nadzwyczajne obciążenia, a koszty operacyjne tudzież koszty uzyskania przychodu.

3.6.2 Podlegające odliczeniu koszty procesowe 

Czy ponosisz koszty prawne, opłaty notarialne lub koszty sądowe w związku ze swoją niepełnosprawnością? Wystąpiłeś np. na drogę sądową przeciwko swojej kasie chorych o pokrycie kosztów terapii klimatycznej zaleconej przez lekarza urzędowego? W takim przypadku koszty te nie liczą się jako koszty związane z niepełnosprawnością.

W wyjątkowych przypadkach można jednak odliczyć koszty sporu prawnego jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym. Ma to jednak zastosowanie tylko wtedy, gdy istnieje ryzyko utraty środków do życia i niemożności zaspokojenia standardowych potrzeb życiowych (§ 33 ust. 2 zdanie 4 EStG).

! W sporze prawnym w sprawie niepełnosprawności szybko może być zagrożona Twoja podstawowa materialna egzystencja. Sprawdź zatem przed jej rozpoczęciem, czy urząd skarbowy uzna Twoje koszty procesowe jako wyjątkowy przypadek.

3.6.3 Koszty przekwalifikowania jako koszt uzyskania przychodu

Czy musisz się przekwalifikować zawodowo, ponieważ z powodu niepełnosprawności nie możesz już wykonywać swojej dotychczasowej pracy? Jeśli tak, koszty przekwalifikowania nie stanowią co prawda nadzwyczajnych obciążeń, ale podlegają odliczeniu jako koszty uzyskania przychodu.

3.6.4 Świadczenia majątkowe dla pracowników

Kto przedwcześnie skorzysta z pracowniczych świadczeń majątkowych, zwykle traci dodatek oszczędnościowy dla pracowników oraz premię mieszkaniową. Wcześniejsze zbycie nie będzie jednak niekorzystnie, jeśli Ty lub Twój współmałżonek będziecie po zawarciu umowy całkowicie niezdolni do pracy.

3.6.5 Korzyści świadczeń emerytalnych

Posiadasz stopień niepełnosprawności minimum 50 i otrzymujesz emeryturę pracowniczą ze względu na osiągnięty wiek? Zatem jesteś uprawniony do otrzymania świadczenia emerytalnego wolnego od podatku już po ukończeniu 60 lat.

3.6.6 Przywileje podatkowe przy zawieszeniu działalności gospodarczej

Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą i zawieszasz ją z powodu trwałej niezdolności do pracy, masz prawo do nieopodatkowanej ulgi z tytułu zysku kapitałowego, nawet jeśli nie ukończyłeś jeszcze 55 lat.

3.6.7 Zwolnienie z podatku od pojazdów

Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności z oznaczeniem „H” (niesamodzielny), „Bl” (niewidomy) lub „aG” (szczególne upośledzenie ruchowe) są uprawnione do całkowitego zniesienia podatku od pojazdów silnikowych. Obowiązuje to niezależnie od uprawnień do bezpłatnego przejazdu transportem publicznym, przy którym należy mieć przy sobie dowód tożsamości oraz wykupiony odpowiedni kupon (§ 3a ust. 1 KfzStG).

Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności z pomarańczowym obszarem nadrukowanym na jednej legitymacji i oznaczeniem „G” (upośledzenie ruchowe) lub „Gl” (niesłyszący) mogą wybrać między zwolnieniem z połowy podatku od pojazdów silnikowych a „bezpłatnym przejazdem” (§ 3a ust. 2 KfzStG).

Dziecko z niepełnosprawnością w Niemczech

Twoje niepełnosprawne dziecko jest uprawnione do ryczałtu z tytułu niepełnosprawności, jeśli spełnia określone warunki. Zazwyczaj ryczałt ten nie ma jednak wpływu na obniżenie podatku, ponieważ dziecko nie osiąga dochodu, który podlegałby opodatkowaniu. Ponadto rodzice z pewnością ponoszą koszty związane z niepełnosprawnością dziecka. Rodzi to pytanie, czy i w jaki sposób można obie sprawy (ryczałt i koszty) uwzględnić w zeznaniu podatkowym.

4.1 Jeśli otrzymujesz zasiłek na dziecko

W przypadku niepełnosprawnego dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać z powodu niepełnosprawności, masz prawo do zasiłku na dziecko/kwot wolnych od podatku na dzieci nawet po ukończeniu 25. roku życia. Wymóg jest jednak taki, aby niepełnosprawność wystąpiła u dziecka zanim, ukończy 25 lat. Jeśli niepełnosprawność dziecka wystąpiła przed 01.01.2007, zostanie ona uwzględniona, jeśli niepełnosprawność wystąpiła, zanim dziecko ukończyło 27 lat.

4.1.1 Przeniesienie ryczałtu inwalidzkiego

Zryczałtowany zasiłek z tytułu niepełnosprawności dziecka możesz przenieść na siebie, jeśli

▪ masz prawo do zasiłku rodzinnego, zasiłku na dziecko lub zasiłku na potrzeby związane z opieką i kształceniem lub szkoleniem dziecka przez co najmniej jeden miesiąc w roku kalendarzowym, oraz

▪ dziecko nie pobiera ryczałtu inwalidzkiego.

Dziecko nie pobiera ryczałtu, jeśli nie składa zeznania podatkowego lub nie wnioskuje w swoim zeznaniu podatkowym o odliczenie kwoty ryczałtu lub uwzględnienie udowodnionych typowych kosztów związanych z niepełnosprawnością jako nadzwyczajnych obciążeń o charakterze ogólnym.

Nie ma możliwości podzielenia ryczałtu pomiędzy rodzicem a dzieckiem.

Rodzice przybrani lub zastępczy albo dziadkowie również mogą przenieść na siebie ryczałt z tytułu niepełnosprawności dziecka, jeśli spełnione są powyższe wymagania i są uprawnieni do zasiłku na dziecko/kwot wolnych od podatku na dzieci.

Korzystanie z ryczałtu w trakcie roku

Jeśli chcesz skorzystać z ulgi podatkowej w postaci ryczałtu dla osób niepełnosprawnych już w bieżącym roku, złóż wniosek o ulgę podatkową w urzędzie skarbowym i przepisz ja na siebie. Urząd skarbowy zarejestruje wtedy ulgę w elektronicznej karcie podatkowej (podatek od wynagrodzeń). Po tym, jak ryczałt zostanie wykazany po raz pierwszy w zeznaniu podatkowym, w kolejnych latach będzie automatycznie uwzględniany na liście płac (§ 39a ust. 1 zdanie 2 EStG).

Wszyscy rodzice mogą ubiegać się o obniżenie podatku od wynagrodzeń, niezależnie od tego, czy pozostają w związku małżeńskim. Zazwyczaj każdy rodzic otrzymuje połowę ryczałtu dla osoby niepełnosprawnej. Pełną kwotę ryczałtu otrzymasz, jeśli tylko ty jesteś uprawniony do zasiłku na dziecko, bo np. drugi rodzic nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań alimentacyjnych.

W przypadku gdy rodzice rozliczają się indywidualnie, mogą wspólnie złożyć wniosek o każdy inny podział.

Przeniesienie ryczałtu w zeznaniu podatkowym

O ryczałt z tytułu niepełnosprawności dziecka można również wnioskować w deklaracji o podatku dochodowego w późniejszym terminie. W tym celu należy wypełnić odpowiednie wiersze w załączniku „Dziecko”.

Podobnie jak w procedurze odliczania podatku od wynagrodzenia, każdemu z rodziców przysługuje połowa ryczałtu przy rozliczaniu podatku dochodowego. W przypadku wspólnego rozliczenia nie ma to oczywiście znaczenia.

Jeśli oboje rodziców wybierze indywidualne rozliczenie zamiast wspólnego, mogą na wspólny wniosek wybrać każdy inny podział zamiast podstawowego podziału na pół (§ 33b ust. 5 EStG). Wniosek o inny podział składa się niezależnie od wniosku o podział na pół nadzwyczajnych obciążeń, specjalnych wydatków i wydatków na usługi związane z gospodarstwem domowym zgodnie z § 35a EStG przy rozliczaniu indywidualnym (§ 26a ust. 2 zdanie 2 EStG).

Przykład: Małżeństwo Michael i Sabine Münch chcą się rozliczyć indywidualnie. Składają również wniosek o przeniesienie ryczałtu inwalidzkiego dla ich syna Manuela na siebie, przy czym 70% ryczałtu ma być odliczone u Michaela, a 30% ryczałtu u Sabine. Zgodnie z § 26a ust. 2 zdanie 2 EStG małżonkowie decydują się ponadto na równy podział wydatków specjalnych i wydatków na usługi związane z gospodarstwem domowym.

Szczególne zasady podziału ryczałtu z tytułu niepełnosprawności dziecka mają pierwszeństwo przed ogólną zasadą podziału. Państwo Münch są uprawnieni odpowiednio do 70% i 30% wnioskowanej kwoty ryczałtu.

Jeśli rodzice nie mogą się już rozliczać wspólnie, ponieważ od poprzedniego roku żyją w separacji lub są już po rozwodzie, uprawnionym do otrzymania ryczałtu inwalidzkiego jest ten rodzić, który jest także uprawniony do otrzymania zasiłku na dziecko. Można jednak wybrać inny podział, składając wspólny wniosek wraz z drugim rodzicem.

Gdy małżonkowie chcą się rozliczyć indywidualnie, a tylko jeden z nich jest rodzicem dziecka, zgodnie z wyżej wymienionymi zasadami to zwykle rodzic jest uprawniony do otrzymania ryczałtu. Lecz oboje małżonkowie mogą złożyć wspólny wniosek i wówczas zgodnie z § 26a ust. 2 zdanie 2 EStG każde z nich otrzyma połowę kwoty ryczałtu.

Przykład: Małżeństwo Gerd i Verena rozliczają się indywidualnie i z podziałem 50/50 zgodnie z § 26a ust. 2 zdanie 2 EStG. Gerd ma dziecko z byłą żoną Elke, dla którego złożyli wniosek o przeniesienie ryczałtu z tytułu niepełnosprawności w wysokości 570 € na okres rozliczeniowy 2020. Wraz z Elke Gerd złożył wniosek o podział ryczałtu na 70% i 30%. Gerd jest zatem uprawniony do otrzymania kwoty ryczałtu w wysokości 399 € zgodnie ze specjalną zasadą podziału. Ponieważ z obecną żoną Vereną wnioskowali o podział po połowie, każde z nich może zatem uwzględnić w swoim zeznaniu podatkowym ryczałt inwalidzki w wysokości 199,50 €.

Szczególne zasady dla rodziców rozwiedzionych lub owdowiałych 

Rodzice dziecka, którzy są po rozwodzie lub żyją w trwałej separacji albo nie zawarli związku małżeńskiego, muszą pamiętać o kilku szczegółach:

• Wybierając w zeznaniu podatkowym lub we wniosku o obniżenie podatku od wynagrodzenia podział inny niż po połowie, oboje rodzice są zobowiązani do złożenia deklaracji o podatku dochodowym (§ 46 ust. 2 nr 4a lit. e EStG).
• W sytuacji, gdy ryczałt inwalidzki nie wpływa na obniżenie podatku lub wpływa tylko po części, ponieważ posiadasz zbyt niski dochód podlegający opodatkowaniu, musisz wyrazić zgodę na wniosek drugiego rodzica o inny rodzaj podziału. Ma to jednak zastosowanie tylko wtedy, gdy drugi rodzic zrekompensuje Ci wynikającą z przeniesienia niekorzyść podatkową (wyrok Tryb. Sprawiedliwości z 03.04.1996, XII ZR 86/95, FamRZ 1996, str. 725).
• Drugi rodzic nie jest uprawniony do otrzymania zasiłku na dziecko lub kwoty wolnej na dzieci, ponieważ nie wywiązuje się ze swojego obowiązku alimentacyjnego? W takim razie ryczałt z tytułu niepełnosprawności dziecka należy Ci się w całości.

Rodzic otrzymujący pełną kwotę wolną od podatku na dzieci, np. bo drugi rodzic zmarł lub podlega jedynie ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Niemczech, jest również uprawniony do odliczenia pełnej kwoty ryczałtu.

Dziecko mieszka na stałe za granicą

Twoje niepełnosprawne dziecko mieszka na stałe za granicą, zatem ryczałt dla osób niepełnosprawnych otrzymasz, jeśli

• podlegasz nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Niemczech (§ 1 ust. 1 EStG) lub po złożeniu wniosku zostałeś uznany za podlegającego nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (§ 1 ust. 3 EStG),
• jesteś obywatelem państwa członkowskiego UE/EOG,
• dziecko mieszka w państwie członkowskim UE/EOG oraz
• dziecko może być traktowane jako podlegające nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Niemczech, m.in. dlatego, że jego dochody, które pozostają nieopodatkowane w Niemczech, nie przekraczają zasiłku podstawowego (R 33b ust. 3 EStR).

4.1.2 Jak uwzględnić wydatki na dziecko

Typowe wydatki związane z niepełnosprawnością, które poniosło Twoje dziecko, zostaną rozliczone poprzez ryczałt inwalidzki dziecka. Ryczałt przysługuje Ci również wtedy, gdy dziecko nie poniosło żadnych takich wydatków.

Poniesione przez Ciebie nieuniknione typowe i nietypowe wydatki związane z niepełnosprawnością Twojego dziecka możesz dodatkowo do przeniesionego na Ciebie ryczałtu rozliczyć jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym (R 33b ust. 2 EStR).

Koszty związane z niepełnosprawnością małoletniego dziecka w Niemczech

Koszty związane z niepełnosprawnością małoletniego dziecka należy traktować tak, jakby zostały poniesione na własne potrzeby. Oznacza to, że możesz ubiegać się o zwrot zarówno typowych, jak i nietypowych wydatków związanych z niepełnosprawnością.

Koszty przejazdów do okresu rozliczeniowego 2020

Można również ubiegać się o zwrot kosztów przejazdów spowodowanych niepełnosprawnością dziecka. Uwzględnić można przejazdy, które podejmujesz w interesie dziecka i w których uczestniczy Twoje dziecko (H 33.1-33.4 „Koszty przejazdów osób niepełnosprawnych” EStH).

Jazdy bez dziecka do domu można zaliczyć tylko wtedy, gdy czas trwania leczenia jest zbyt długi, abyś mógł czekać na dziecko w danym miejscu; jednak ta kwestia jest zawsze rozpatrywana indywidualnie. Jeśli leczenie dziecka trwa około czterech do pięciu godzin, nie musisz czekać na zakończenie leczenia i możesz ubiegać się o zwrot kosztów za takie „puste przejazdy”; (wyrok Tryb. Fin. z 03.12.1998, III R 5/98, BStBl. 1999 II str. 227).

To samo dotyczy sytuacji, gdy codziennie odwozisz dziecko do i ze szkoły. Również w tym przypadku przejazdy, podczas których jedziesz bez dziecka, zaliczają się do nieuniknionych przejazdów z powodu niepełnosprawności Twojego dziecka. Nie można bowiem oczekiwać od rodzica, że będzie czekać na dziecko przed szkołą, aż skończą się zajęcia. Naszym zdaniem to samo dotyczy również sytuacji, gdy dziecko zostało umieszczone w szkole specjalnej z internatem, a Ty przywozisz je do domu w weekendy i podczas wakacji, a potem odwozisz je z powrotem do szkoły.

Koszty przejazdów od okresu rozliczeniowego 2021

Począwszy od okresu rozliczeniowego 2021, przyznawany jest ryczałt z tytułu przejazdów związanych z niepełnosprawnością na pokrycie wydatków spowodowanych niepełnosprawnością dziecka (§ 33 ust. 2a zdanie 8 EStG).

Dziecko musi jednak spełnić wymogi dotyczące odpowiedniego ryczałtu. Kwota w wysokości 900 € jest uwzględniana przy stopniu niepełnosprawności wynoszącym co najmniej 80 lub stopniu wynoszącym co najmniej 70 wraz z oznaczeniem „G”. Natomiast kwota w wysokości 4.500 € zostanie uwzględniona, jeśli dziecko posiada oznaczenie „aG”, „Bl”, „TBl” lub „H”. Nie ma znaczenia, kiedy dziecko w danym roku spełni opisane wymagania, ponieważ ryczałt nie jest pomniejszany i przyznawany zawsze w pełnej wysokości.

Nie ma również już znaczenia, z jakiego powodu odbyły się przejazdy i czy byli jacyś inni pasażerowie.

Koszty związane z niepełnosprawnością dorosłego dziecka

Jeśli ponosisz koszty związane z niepełnosprawnością dorosłego dziecka, na które masz prawo do zasiłku na dziecko lub kwoty wolnej na dzieci, koszty te należy uwzględnić jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym.

Obowiązują te same zasady, co w przypadku kosztów związanych z niepełnosprawnością małoletniego dziecka. Tak więc ryczałt z tytułu niepełnosprawności, do którego uprawnione jest Twoje dorosłe dziecko, może zostać przeniesiony na Ciebie i możesz ubiegać się o zwrot kosztów przejazdów w takim samym zakresie.

Szczególne zasady obowiązują jednak przy wydatkach, które poniosłeś w związku z niepełnosprawnością Twojego dziecka, jeśli Twoje dziecko posiada swój własny majątek. Zanim dorosłe dziecko wystąpi z roszczeniami finansowymi wobec swoich rodziców, musi wykorzystać swój majątek na swoje utrzymanie. Ma to jednak zastosowanie tylko w uzasadnionym zakresie. Dziecko musi zatem być w stanie zgromadzić umiarkowany majątek.

Bowiem w przypadku dziecka niepełnosprawnego zwykle nie ma pewności, czy i w jakim stopniu rodzice będą mogli je utrzymywać w przyszłości. Dlatego też zabezpieczenie emerytalne jest dla dziecka niezbędne (wyrok Tryb. Fin. z 30.10.2008, III R 97/06, BFH/NV 2009 str. 728; wyrok. Tryb. Fin. z 11.02.2010, VI R 61/08, BStBl. 2010 II str. 621).

Nie ma oficjalnej metody sprawdzającej, czy majątek dziecka jest odpowiedni. Trybunał Finansowy uważa, że zależy to od indywidualnego przypadku. W każdym razie nie można racjonalnie oczekiwać, że dziecko bez dochodów będzie dysponować swoim umiarkowanym majątkiem, od którego zależy jego zabezpieczenie na przyszłość i pokrycie dalszych dodatkowych potrzeb związanych z niepełnosprawnością.

Decydujące pytanie brzmi zatem: czym jest umiarkowany majątek? Jak dotąd w orzecznictwie można znaleźć następujące przykłady:

• budynek mieszkalny podarowany przez dziadka dziecku cierpiącemu na zespół Downa;
• majątek przekazany przez dziadka na cele edukacyjne (ok. 25.000 €);
• wynajęte mieszkanie własnościowe służące jako zabezpieczenie emerytalne;
• roszczenie sparaliżowanego dziecka wobec ubezpieczenia wypadkowego w wysokości ok. 55.000 €.

4.1.3 Koszty związane z opieką nad dzieckiem, czesne i kwota wolna na cele edukacyjne

W przypadku niepełnosprawnego dziecka uprawnionego do zasiłku na dziecko odliczenie kosztów opieki nad dzieckiem jest w przeciwieństwie do zdrowego dziecka dopuszczalne bez ograniczeń wiekowych.

Jeśli dziecko uczęszcza do szkoły prywatnej, część czesnego można odliczyć jako wydatki specjalne, spełniając przy tym pewne warunki. Jeśli dziecko uczęszcza do szkoły prywatnej ze względu na swoją niepełnosprawność, można odliczyć część wydatków przekraczającą kwotę wydatków specjalnych jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym.

Warunkiem jest, że

▪ Twoje dziecko potrzebuje szkoły z indywidualnym wsparciem ze względu na swoją niepełnosprawność oraz że

▪ odpowiednia szkoła publiczna lub bezpłatna szkoła prywatna nie jest dostępna oraz że

▪ najwyższe krajowe władze oświatowe lub wyznaczony przez nie organ zaświadczą, że dziecko musi uczęszczać do szkoły prywatnej (R 33.4 ust. 2 EStR).

Jeśli dziecko jest zakwaterowane poza domem w szkole specjalnej z internatem z powodu swojej niepełnosprawności lub choroby, dodatkowo do kosztów czesnego można również odliczyć pełną kwotę zakwaterowania. Nie przysługuje już jednak zasiłek edukacyjny (wyrok Tryb. Fin. z 26.06.1992, III R 8/91, BStBl. 1993 II str. 278).

4.2 Bez prawa do zasiłku na dziecko 

Dorosłe dziecko, na które przez cały rok nie przysługuje prawo do zasiłku na dziecko, nie jest dzieckiem w rozumieniu prawa podatkowego, lecz bliskim krewnym.

W takim przypadku nie można przenieść na siebie ryczałtu inwalidzkiego. Poniesione przez Ciebie koszty związane z niepełnosprawnością liczą się wówczas jako świadczenia alimentacyjne w szczególnych przypadkach. Jednak urząd skarbowy uznaje takie świadczenia tylko wtedy, gdy odbiorca znajduje się w złej sytuacji materialnej.