Podwójne gospodarstwo domowe – Które koszty można odliczyć?

Pracownicy posiadający w miejscu pracy drugie mieszkanie, a więc prowadzący podwójne gospodarstwo domowe, mają prawo do odliczenia części związanych z tym kosztów.

Sprawdźmy to na przykładzie Tomka: jego miejsce pracy i zamieszkania dzieli odległość wielu kilometrów, w związku z czym wynajął drugie mieszkanie położone bliżej miejsca pracy. W takim przypadku mamy zazwyczaj do czynienia z podwójnym prowadzeniem gospodarstwa domowego. Oznacza to, że Tomek posiada oprócz głównego miejsca zamieszkania jeszcze drugie. W obu miejscach musi w pełni prowadzić gospodarstwo domowe.

Podwójne wydatki powstały z przyczyn zawodowych, zatem Tomek ma możliwość częściowego odliczenia tych kosztów od podatku.

W jakich sytuacjach urząd skarbowy uznaje podwójne gospodarstwo domowe?

Podstawowym warunkiem umożliwiającym odliczenie kosztów związanych z dodatkowym mieszkaniem jest uznanie przez urząd skarbowy, że mieszkanie to jest drugim miejscem zamieszkania. Aby tak się stało, trzeba spełnić poniższe 3 kryteria:

1. Drugiego mieszkania podatnik potrzebuje z przyczyn zawodowych, ponieważ mieszka zbyt daleko od swojego miejsca pracy, aby dojeżdżać do niego codziennie.

Poprzednio obowiązywała zasada, że droga do pracy powinna być „rozsądna”. Ale co to dokładnie oznacza? W tej sprawie dochodziło wciąż do sporów między podatnikami a urzędami skarbowymi. Dlatego w 2014 r. ustawodawca określił odległość między dodatkowym mieszkaniem a miejscem pracy: może wynosić najwyżej połowę dystansu, jaki dzieli główne miejsce zamieszkania od miejsca pracy. Uwzględnia się przy tym najkrótsze połączenie dróg.

W przypadku naszego bohatera Tomka odległość między głównym miejscem zamieszkania a pracą wynosi 150 km, zatem jego drugie mieszkanie nie może być położone dalej niż 75 km od jego miejsca pracy.

Dodatkowe mieszkanie, które służy tylko jako miejsce wypoczynku i jest odwiedzane wyłącznie w okresie urlopowym, nie może być uznane za drugie miejsce zamieszkania – ostatecznie jego zakup nie nastąpił z powodów zawodowych. Chaty górskiej, domku letniskowego nad jeziorem lub altany ogrodowej urząd skarbowy nie uzna za podwójnie prowadzone gospodarstwo domowe. Ponadto trzeba pamiętać, że w zależności od miasta lub regionu w Niemczech należy zapłacić podatek od drugiego mieszkania.

2. Drugie miejsce zamieszkania nie może być centrum życiowych interesów.

Koszty związane z dodatkowym mieszkaniem można odliczyć tylko wtedy, gdy drugie miejsce zamieszkania nie stanie się centrum życiowych interesów, czyli głównym miejscem zamieszkania. Decydującym pytaniem jest: czy ośrodkiem życiowych interesów jest mieszkanie w miejscu rodzinnym, czy w miejscu pracy?

Aby odpowiedzieć na powyższe pytanie, urzędnik podatkowy musi sprawdzić następujące warunki:

• powierzchnia i wyposażenie obu mieszkań,
• długość i częstotliwość pobytów w głównym i drugim mieszkaniu,
• przewidywalność i okres zatrudnienia poza głównym miejscem zamieszkania,
• kontakty społeczne z rodziną, przyjaciółmi oraz znajomymi.

Justyna, koleżanka z pracy naszego przykładowego pracownika Tomka, posiada w miejscu zatrudnienia mieszkanie, które jest większe od tego w miejscu rodzinnym. Ponadto przebywa w nim częściej i dłużej niż w głównym miejscu zamieszkania. Z tego powodu drugie mieszkanie Justyny urząd skarbowy postrzega jako centrum życiowych interesów. Zatem koszty z tytułu prowadzenia podwójnego gospodarstwa domowego nie zostały jej uznane.

Zaletą będą zebrane argumenty potwierdzające, że centrum życiowych interesów wciąż znajduje się w głównym miejscu zamieszkania:

• prowadzenie ewidencji przebiegu pojazdu pozwoli wykazać jak największą ilość odbytych przejazdów do domu,
• rugie mieszkanie nie powinno być większe niż mieszkanie znajdujące się w głównym miejscu zamieszkania,
• członkostwo w stowarzyszeniach lub klubach różnego rodzaju, aktywność kulturalna i inne kontakty społeczne będą dowodem na społeczną więź z rodzinną miejscowością.

3. Co najmniej 10% kosztów jest płaconych w miejscu głównego zamieszkania.

Od kilku lat obowiązuje reguła: najemca drugiego mieszkania musi co najmniej 10% kosztów bieżących (czynsz, koszty eksploatacyjne) płacić w głównym miejscu zamieszkania. Tylko wtedy może odliczyć koszty za drugie mieszkanie w ramach podwójnego prowadzenia gospodarstwa domowego. Regulacja ta dotyczy większości praktykantów oraz niektórych studentów. Jako że mieszkają bezpłatnie u swoich rodziców, nie mogą odjąć od podatku drugiego mieszkania w miejscu pobierania dalszej nauki. Więcej informacji na ten temat zawiera artykuł „Student może odliczyć czynsz”.

W tej sprawie toczy się obecnie postępowanie przed Federalnym Trybunałem Finansowym (Bundesfinanzhof) celem wyjaśnienia, w jakiej formie (opłaty regularne czy jednorazowe) oraz wysokości (czy faktycznie 10%) powinien kształtować się udział w kosztach (sygnatura VI R 39/19).

Nie tylko małżeństwa lub zarejestrowani partnerzy życiowi mogą prowadzić podwójne gospodarstwo domowe, lecz również osoby samotne, jak np. ekonomicznie samodzielne i pracujące dzieci, które mieszkają wraz ze swoimi rodzicami we wspólnym gospodarstwie. Jeśli dziecko korzysta z drugiego mieszkania w bardzo oddalonym miejscu pracy, które służy tylko jako miejsce do spania i jeździ do domu przeciętnie dwa razy w miesiącu, może ono odliczyć powstałe z tego tytułu koszty w ramach podwójnie prowadzonego gospodarstwa domowego. Potwierdza to wyrok Sądu Finansowego w Monachium (sygnatura 15 K 1981/12).

Najem drugiego mieszkania: Poniższe wydatki można odliczyć

Ponieważ Tomek spełnia wszystkie 3 kryteria podwójnego prowadzenia gospodarstwa domowego, może odjąć od podatku część kosztów poniesionych na drugie mieszkanie jako koszty uzyskania przychodu. Ważne: Od 2014 r. wydatki na mieszkanie można odliczyć w Niemczech maksymalnie w wysokości 1.000,- € miesięcznie, niezależnie od lokalizacji drugiego mieszkania. Do kosztów mieszkania zaliczają się następujące wydatki:

• czynsz,
• koszty eksploatacyjne (np. ogrzewanie, woda, prąd),
• sprzątanie piwnicy lub klatki schodowej,
• wywóz śmieci, usługi kominiarskie lub utrzymanie czystości ulicy,
• abonament radiowo-telewizyjny,
• opłaty za miejsce parkingowe.

Podatek od drugiego mieszkania obowiązuje tylko w konkretnych przypadkach.

Z reguły zwolnieni z podatku są np. małżonkowie, którzy tylko z zawodowych przyczyn utrzymują drugie mieszkanie. Tak postanowił Federalny Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht).

Wydatki z tytułu szczególnego użytkowania powstają, gdy np. do drugiego mieszkania przynależy ogród, a koszt za jego utrzymanie i pielęgnację opłaca podatnik.

CIEKAWOSTKA:

Jeszcze w 2013 r. górna granica kosztów związanych z drugim mieszkaniem była dość niekonkretnie sformułowana. Jako wartość maksymalna za opłaty czynszowe obowiązywała kwota, jaką przeciętnie płacono za mieszkanie o powierzchni 60 m2 w danej okolicy. W konsekwencji podatnik posiadający drugie mieszkanie w centrum Monachium mógł odliczyć wyższe koszty niż pracownik z drugim mieszkaniem w prowincji brandenburskiej.

Oprócz kosztów mieszkania Tomek może odliczyć od podatku inne koszty uzyskania przychodu:

• koszty związane z szukaniem drugiego mieszkania, czyli umieszczenie ogłoszeń w Internecie lub prasie oraz prowizje agenta nieruchomości,
• koszty związane z przeprowadzką, do których zaliczają się koszty kartonów do pakowania, wynajęcie samochodu lub pomoc przy przeprowadzce. Dalsze szczegóły znajdziesz w naszym przeglądzie pt. „Przeprowadzka z przyczyn zawodowych a odliczanie kosztów”,
• koszty prac remontowych, jak malowanie, tapetowanie, naprawa wykładziny dywanowej lub cyklinowanie parkietu,
• odliczeniu podlegają również wydatki na niezbędne wyposażenie, jak kuchnia, łóżko, szafa, stół, krzesła, lodówka, zasłona prysznicowa lub stolik nocny. Federalny Trybunał Finansowy postanowił w 2019 r., że zakup elementów wyposażenia i mebli może być odliczany w całości (sygnatura VI R 18/17) – mianowicie dodatkowo do maksymalnego limitu w wysokości 1.000,- €.

Przy tym obowiązuje następująca zasada rozliczenia: przedmioty wyposażenia wnętrz, które nie kosztowały więcej niż 800,- € netto (410,- € do 31.12.2017 r.), można odliczyć jeszcze w tym samym roku, w którym zostały zakupione. Natomiast elementy wyposażenia wnętrz, których wartość netto przekroczyła 800,- € (410,- € do 31.12.2017 r.), trzeba odprowadzać przez okres kilku lat. Ustawodawca nazywa to „Absetzung für Abnutzung” (AfA), czyli amortyzacją z tytułu zużycia,

• koszty domowego pokoju do pracy,
• opłata za jeden przejazd do domu w tygodniu wynosi 0,30 € dla zwykłego przejazdu lub zamiast tego 15-minutowa rozmowa telefoniczna tygodniowo,
• diety: przez pierwsze 3 miesiące można odliczyć w ramach kosztu uzyskania przychodu ryczałt za wyżywienie w wysokości 28,- € (za poprzednie lata ryczałt wynosił 24,- €) za każdą pełną dobę spędzoną w drugim miejscu zamieszkania. W dniu przyjazdu i odjazdu obowiązują zredukowane ryczałty.

Kupno drugiego mieszkania: jakie koszty podlegają odliczeniu?

W przypadku, gdy Tomek zdecyduje się na kupno zamiast najmu drugiego mieszkania, może również odliczyć od podatku powyższe koszty uzyskania przychodu tytułem podwójnie prowadzonego gospodarstwa domowego. Do tego doszłoby roczne odliczenie kosztów kupna mieszkania, odsetek za udzielone kredyty, koszty remontu, koszty eksploatacyjne oraz podatek za drugie mieszkanie.

Ważne: Również w przypadku kupna mieszkania można rozliczyć od podatku maksymalnie 1.000,- € miesięcznie.

Mieszkać z partnerem w drugim mieszkaniu i mimo tego odliczać koszty

Tomek ma żonę, z którą mieszka w drugim mieszkaniu. Jego urząd skarbowy powinien zatem sprawdzić indywidualnie, czy główne mieszkanie jest jeszcze ośrodkiem interesów życiowych i czy jest prowadzone podwójne gospodarstwo domowe (Federalny Trybunał Finansowy sygnatura VI R 16/14). Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy oboje pracują, w tygodniu mieszkają w swoim drugim mieszkaniu i stamtąd jeżdżą do swojego miejsca pracy, jak również, gdy jeden z małżonków nie pracuje, a mimo tego w tygodniu mieszka w drugim mieszkaniu.

Jeżeli urząd skarbowy uzna drugie miejsce zamieszkania, istnieją 2 możliwości:

Nr 1: małżonkowie lub partnerzy życiowi pracują

W tym przypadku każdy może odliczyć od podatku koszty za drugie mieszkanie, mianowicie po połowie. Maksymalnie jest to kwota w wysokości 1.000,- € miesięcznie dla każdego. Tomek i jego żona mogą ponadto w ciągu początkowych 3 miesięcy odprowadzić pełne ryczałty za diety (Federalne Ministerstwo Finansów – pismo z dnia 24.10.2014, Federalny Dziennik Podatkowy 2014 I str. 1412).

Nr 2: Tylko jeden z partnerów pracuje

W takim przypadku koszty związane z drugim mieszkaniem wpisuje do deklaracji podatkowej tylko zatrudniony podatnik.

Dzieci też mogą się wprowadzić

Podwójne prowadzenie gospodarstwa domowego występuje również wtedy, gdy cała rodzina wraz z dziećmi w tygodniu mieszka w miejscu pracy rodziców, a w weekend powraca do głównego mieszkania. Tak postanowił w 2019 r. Federalny Trybunał Finansowy, najwyższy sąd do spraw podatkowych w Niemczech (sygnatura VIII R 29/16). To oznacza, że zaprzeczenie prowadzenia podwójnego gospodarstwa domowego nie może nastąpić automatycznie, jak uprzednio postanowił Sąd Finansowy w Monachium. Każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie.

Aczkolwiek Federalny Trybunał Finansowy nadmienił w swoim wyroku, że przy częstych przejazdach całej rodziny pomiędzy dwoma mieszkaniami, również w przyszłości drugie miejsce zamieszkania będzie rzadko uznawane i trzeba będzie naprawdę mocnych dowodów, aby to uzasadnić. Bowiem w przypadku domu letniskowego z reguły mamy do czynienia z kwaterunkiem wypoczynkowym, a nie z ośrodkiem podstaw życiowych rodziny. W konkretnym przypadku Federalny Trybunał Finansowy zgodził się z wyrokiem Sądu Finansowego w Monachium i nie zezwolił pewnemu lekarzowi na odliczenie kosztów dojazdów całej rodziny do domu.

Utrata pracy a odliczanie kosztów prowadzenia podwójnego gospodarstwa domowego

Tomek otrzymał niestety w sierpniu wypowiedzenie i ubiegał się o nową pracę w całych Niemczech – oczywiście też w Berlinie, gdzie dotychczas pracował. Dopiero w grudniu otrzymał potwierdzenie rozpoczęcia pracy we Frankfurcie nad Menem. Dlatego rozwiązał umowę najmu swojego drugiego mieszkania w Berlinie na koniec lutego zgodnie z okresem wypowiedzenia i odliczył w swoim zeznaniu podatkowym koszty prowadzenia podwójnego gospodarstwa domowego.

Zasadniczo przyjmuje się, że koszty czynszu w ramach podwójnego gospodarstwa domowego podatnik może odliczyć najpóźniej trzy miesiące po rozwiązaniu stosunku pracy. W przypadku Tomka istniała jednak możliwość, że nadal będzie pracować w Berlinie, bo przecież tutaj szukał nowej pracy. Gdyby wypowiedział bezpośrednio swoje mieszkanie, a potem ewentualnie wynajął inne mieszkanie w Berlinie, wyszłoby to dla niego drożej niż zachowanie stosunkowo taniego mieszkania, które już posiadał. Gdy jednak miał już pewność, że otrzymał nową posadę we Frankfurcie nad Menem, natychmiast wypowiedział swoje drugie mieszkanie w Berlinie.

W podobnym przypadku Sąd Finansowy w Münster wydał wyrok postanawiający, że wydatki za czynsz grudniowy również mogą być wpisane do deklaracji podatkowej za rok bieżący jako przewidywany koszt uzyskania przychodu (sygnatura 7 K 57/18 E).

Hinweis auf Beratung: Dieser Artikel gibt nur Anregungen sowie kurze Hinweise und erhebt damit keinen Anspruch auf Vollständigkeit. Die Informationen können eine persönliche Beratung durch das zuständige Amt, einen Steuerberater oder einen Lohnsteuerhilfeverein nicht ersetzen.
Uwaga dotycząca doradztwa: Niniejszy artykuł zawiera jedynie sugestie i krótkie wskazówki, nie może być zatem uznany za wyczerpujący. Znajdujące się w nim informacje nie mogą zastąpić osobistej konsultacji z właściwym urzędem, doradcą podatkowym lub stowarzyszeniem zajmującym się udzielaniem pomocy przy obliczaniu podatku dochodowego.