Koszty leczenia w Niemczech

Ponoszone przez Ciebie koszty leczenia w Niemczech zmniejszają Twoje obciążenie podatkowe tylko wtedy, gdy podjęte działania są niezbędne z medycznego punktu widzenia i możesz to udowodnić za pomocą niezbitych dowodów.

Wydatki medyczne należą do kategorii nadzwyczajnych obciążeń (außergewöhnliche Belastungen) o charakterze ogólnym. Co prawda można je w całości odliczyć, ale wywołują one skutek tylko wtedy, gdy – wraz z innymi nadzwyczajnymi obciążeniami o charakterze ogólnym – przekraczają tzw. rozsądne obciążenie.

Koszty leczenia w Niemczech: Dowody to podstawa

1.1.1 Wymóg: konieczność medyczna

Do kosztów leczenia objętych ulgą podatkową należą wydatki na środki i zabiegi, które zgodnie z wiedzą i doświadczeniem nauk medycznych oraz zgodnie z zasadami sumienia lekarza

– służą wyleczeniu określonej choroby lub

– sprawiają, że pacjent łatwiej znosi chorobę lub łagodzą jej skutki.

I odwrotnie – ogólna profilaktyka zdrowotna lub środki służące poprawie samopoczucia nie zaliczają się do kosztów, która można odliczyć od podatku. Może się jednak zdarzyć, że dana metoda leczenia – np. masaż – jest w pewnych okolicznościach niezbędna z medycznego punktu widzenia, w związku z czym poniesione z tego tytuły wydatki podlegają odliczeniu. Do tego jest jednak potrzebne zaświadczenie, że dany zabieg, a zatem i jego koszt, jest medycznie niezbędny.

Tylko lekarz konwencjonalny lub lekarz medycyny naturalnej (Heilpraktiker) może zdecydować, czy dany zabieg służy przywróceniu zdrowia lub pomaga lepiej żyć z chorobą. Ani urzędnik podatkowy, ani sędzia podatkowy nie mogą ocenić, czy dane leczenie jest niezbędne z punktu medycznego, czy też powinno zostać przypisane do „obszaru wellness”.

Zawsze należy uzyskać niezbędne dowody – najlepiej jeszcze przed rozpoczęciem leczenia. Wymogi dotyczące dowodów są bardzo różne: często wystarczy skierowanie od lekarza prowadzącego. Czasami jednak musi to być zaświadczenie od urzędowego lekarza (Amtsarzt).

Zobacz także: Koszty życia w Niemczech a Polsce

1.1.2 Kiedy wystarczy recepta od lekarza

Jeśli związek między kosztem a chorobą jest ewidentny, np. zakup leku na nadciśnienie lub leczenie złamanej nogi, wystarczy, jeśli będziesz posiadać receptę wystawioną przez prowadzącego lekarza konwencjonalnego lub lekarza medycyny naturalnej (§ 64 ust. 1 nr 1 rozporządzenie wykonawcze w sprawie podatku dochodowego EStDV). Dotyczy to również leków bez recepty (wyrok Trybunału Finansowego z 06.04.1990, III R 60/88, Federalny Dziennik Podatkowy BStBl. 1990 II str. 958).

Przykład:

▪ W przypadku choroby przewlekłej wymagającej stałego przyjmowania określonych leków i środków leczniczych lub korzystania z wyrobów medycznych wystarczy jednorazowe przedłożenie recepty, lub skierowania.

▪ Jeżeli potrzeba stosowania pomocy optycznej została stwierdzona przez okulistę, wystarczy, aby optyk ustalił odpowiednią refrakcję. Przy zakupie drugiej pary okularów wizyta u okulisty nie jest już konieczna, w każdym razie nie ze względu na urząd skarbowy.

▪ Dowodem poniesionych kosztów leczenia mogą być również zawiadomienia o zwrocie kosztów z prywatnej kasy chorych lub decyzja od właściwego organu o przyznaniu zasiłku. Przedłożenie recepty w tym przypadku nie jest już wymagane (R 33.4 ust. 1 Wytyczne odnośnie podatku dochodowego EStR).

1.1.3 Zaświadczenie od urzędowego lekarza (Amtsarzt)

Kiedy jest obowiązkowe?

W niektórych przypadkach recepta od lekarza prowadzącego nie jest wystarczająca; zamiast tego należy przedłożyć w urzędzie skarbowym zaświadczenie od urzędowego lekarza lub od służby medycznej kasy chorych. Ma to na celu udowodnienie, że lekarz prowadzący nie wystawił recepty tylko po to, aby nie naruszyć relacji zaufania ze swoim pacjentem.

Poniższe sytuacje wymagają zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych (§ 64 ust. 1 EStDV):

▪ korzystanie z kąpieli lub kuracji leczniczych. Przy kuracji profilaktycznej należy ponadto poświadczyć niebezpieczeństwo wystąpienia choroby, której wystąpienie ma zapobiec zlecona kuracja, a przy kuracji klimatycznej – medycznie wskazane uzdrowisko i przewidywany czas trwania kuracji.

Wyjątek: Jeżeli konieczność kuracji została w sposób oczywisty stwierdzona w ramach przyznawania subwencji lub zapomogi, to osoby podlegające pod ustawowe ubezpieczenie winny złożyć zaświadczenie z instytucji ubezpieczeniowej, a urzędnicy państwowi zaświadczenie z właściwego urzędu pomocowego. (R 33.4 ust. 1 EStR).

▪ leczenia psychoterapeutyczne, np. dziecka z powodu ADHD (wyrok Tryb. Fin. z 15.01.2015, VI R 85/13, BStBl. 2015 II s. 586).

Ponieważ kontynuacja leczenia po wygaśnięciu dofinansowania przez kasę chorych jest równoznaczna z rozpoczęciem nowego cyklu leczenia, potrzebne jest nowe zaświadczenie.

▪ konieczne z medycznego punktu widzenia umieszczenie w ośrodku dziecka cierpiącego na dysleksję lub inne upośledzenie. Dotyczy to również upośledzenia dziecka z powodu ADHD trwającego dłużej niż sześć miesięcy (wyrok Tryb. Fin. z 15.01.2015, VI R 85/13, BStBl. 2015 II str. 586).

▪ konieczność sprawowania opieki przez osobę towarzyszącą, chyba że w legitymacji dla osób z niepełnosprawnością w znacznym stopniu znajduje się już odpowiednie oznaczenie.

▪ zakup wyrobów medycznych, które można uznać za powszechne przedmioty codziennego użytku (tzw. wyroby medyczne w „szerokim znaczeniu”).

Wydatki na takie wyroby medyczne urząd skarbowy uzna tylko wtedy, gdy ich zastosowanie zapewni powodzenie w leczeniu, zapobiega grożącemu kalectwu lub kompensuje niepełnosprawność (§ 33 ust. 1 V Księga Kodeksu Społecznego). Ale to musi lekarz urzędowy poświadczyć przed nabyciem.

Natomiast dla wyrobów medycznych w „wąskim znaczeniu”, które nie są przedmiotami powszechnego użytku, jak np. aparaty słuchowe, protezy, okulary, opaski przepuklinowe lub obuwie ortopedyczne, wystarczy recepta od prowadzącego lekarza konwencjonalnego lub medycyny neutralnej.

▪ w przypadku nieuznanych naukowo metod leczenia, np. terapii świeżymi i suchymi komórkami, terapii tlenowej, chelatacyjnej i autohemoterapii, Ajurwedy (wyrok Tryb. Fin. z 01.02.2001, III R 22/00, BStBl. 2001 II str. 543), terapii Feldenkraisa (Sąd Fin. München z 02.04.2009, 5 K 2555/07).

Zwłaszcza ostatni punkt może być przedmiotem sporu. Metoda leczenia jest naukowo uznana, jeśli jej jakość i skuteczność są zgodne z ogólnie uznanym stanem wiedzy medycznej. Zakłada się, że tak jest, jeśli „zdecydowana większość właściwych ekspertów (lekarzy, naukowców)” popiera daną metodę leczenia i istnieje konsensus co do stosowności terapii (wyrok Tryb. Fin. z 26.06.2014, VI R 51/13, BFH/NV 2014 str. 1936).

Decydującym czynnikiem dla naukowego uznania metody leczenia jest czas leczenia. Bowiem w tym czasie weryfikuje się, czy leczenie było medycznie wskazane, a więc czy wydatki były konieczne w celu wyleczenia lub złagodzenia choroby (wyrok Tryb. Fin. z 18.06.2015 r., VI R 68/14, BStBl. 2015 II str. 803).

Jak należy postępować, gdy metoda jest nadal sporna, nie zostało wyjaśnione. Naszym zdaniem wcześniejsze zaświadczenie od urzędowego lekarza nie powinno być wymagane. Rozgraniczenie może być jednak w indywidualnych przypadkach bardzo trudne. W razie wątpliwości jedynym środkiem zaradczym jest wystąpienie do sądu finansowego. Jako sąd merytoryczny musi on ustalić, czy dana metoda leczenia jest naukowo uznana. Może przy tym oprzeć się na ogólnie dostępnych opiniach biegłych lub takich ekspertyzach, które były wykorzystywane w innych postępowaniach sądowych do oceny tej kwestii. Może też sam zlecić biegłemu przygotowanie nowej opinii.

Co powinno zawierać zaświadczenie od urzędowego lekarza?

Zaświadczenie od urzędowego lekarza powinno zawierać następujące informacje:

zlecone leczenie,
uzasadnienie konieczności ze względu na chorobę,
przewidywany czas leczenia oraz
specjalne wymagania – w zależności od okoliczności, czyli np.
dawkowanie leków,
cel i przewidywany czas trwania leczenia klimatycznego lub pobytu w uzdrowisku czy sanatorium.

Pamiętaj, aby podane informacje były kompletne. Również ważne są zawarte w zaświadczeniu sformułowania, ponieważ nie wystarczy napisać, że dany zabieg lub lek jest „pożądany”, lecz musi być on „niezbędny z medycznego punktu widzenia”. To kryterium uważa się jednak za spełnione, gdy na zaświadczeniu zabieg lub lek jest opisany jako „akceptowalny” (wyrok Tryb. Fin. z 09.11.2010, VI B 101/10, BFH/NV 2011 str. 588).

Gdyby urząd ds. zdrowia (Gesundheitsamt) nie chciał wystawić zaświadczenia, to zgodnie z § 64 ust. 2 EStDV jest on zobowiązany do wystawienia zaświadczeń wymaganych do celów podatkowych i przekazania ich pacjentowi, a nie urzędowi skarbowemu.

Aby lekarz urzędowy podjął pozytywną dla Ciebie decyzję, musisz się dobrze przygotować do wizyty. Przedstaw podczas wizyty wszystkie diagnozy i wyniki badań, które są niezbędne do oceny Twojego schorzenia. Najlepiej będzie, jeśli przedstawisz pismo, w którym Twój lekarz prowadzący wyjaśni, dlaczego dany zabieg lub lek jest jego zdaniem niezbędny z medycznego punktu widzenia.

Czy zaświadczenie lekarskie można dostarczyć później?

W przypadkach uregulowanych ustawowo odpowiedź jest tylko jedna, mianowicie nie (§ 64 ust. 1 zdanie 2 EStDV).

Wizyta u urzędowego lekarza ma właściwie tylko sens przed rozpoczęciem leczenia. Bowiem tylko w wyjątkowych sytuacjach lekarz będzie w stanie uzyskać dokładny obraz stanu zdrowia pacjenta, jaki wskazywał przed odbytym leczeniu.

Trzeba zatem koniecznie pamiętać, jakie dokumenty należy, w którym momencie przedłożyć w urzędzie skarbowym. Nasuwa się oczywiście pytanie, czy taka regulacja odpowiada realiom życiowym. W przypadku zachorowanie mało kto myśli o urzędzie skarbowym i ze zrozumiałych względów zaniedbuje dostarczanie zaświadczeń dla celów podatkowych.

! Z powodu pośpiechu i przy wszystkich zmartwieniach zapomniałeś pójść do urzędowego lekarza przed rozpoczęciem leczenia? Mimo tego powinieneś wnioskować o zwrot kosztów. Jeśli urząd skarbowy odmówi zwrotu, możesz się odwołać od tej decyzji. Przedstaw przyczyny, które uniemożliwiły Ci wcześniejsze uzyskanie zaświadczenia od urzędowego lekarza i poproś o zwolnienie z podatku, przytaczając merytoryczne przyczyny (§ 163 ordynacji podatkowej).

W postępowaniu odwoławczym zaproponuj fiskusowi, że dostarczysz zaświadczenie lekarskie w późniejszym terminie. Będziesz miał jednak szansę tylko wtedy, jeśli lekarz urzędowy wyjaśni w zaświadczeniu, dlaczego istnieje możliwość oceny sprawy retrospektywnie. Może to mieć miejsce, jeśli lekarz urzędowy

▪ będzie mógł ocenić Twój obraz kliniczny, jaki był przed rozpoczęciem leczenia, na podstawie wyników badań technicznych, np. tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, albo

▪ choroba była znana już od dłuższego czasu, a jej związek z zastosowanym leczeniem jest bezsprzeczny (np. alergia lub choroba przewlekła). Przykład: Trybunał Finansowy dopuścił urzędowe zaświadczenie lekarskie wystawione po odbytym leczeniu, gdy pacjent uczulony na pyłki brzozy usuwał właśnie brzozy w swoim ogrodzie (wyrok Tryb. Fin. z 15.03.2007, III R 28/06, BFH/NV 2007 str. 1841).

Jeżeli urząd skarbowy nie uzna Twoich kosztów mimo takiej argumentacji, musisz sam zdecydować, czy chcesz zaryzykować i przekazać sprawę do sądu.

1.1.4 Wizyty w szpitalu: niezbędne zaświadczenie od lekarza szpitalnego

Wizyty u małżonka lub dziecka przebywającego przez dłuższy okres w szpitalu mogą być uznane za nadzwyczajne obciążenia. Konieczne będzie uzyskanie zaświadczenia od lekarza leczącego pacjenta w szpitalu.

Zaświadczenie musi jednoznacznie wykazać, że Twoje odwiedziny mogą w decydujący sposób przyczynić się do wyleczenia lub złagodzenia choroby (§ 64 ust. 1 nr 3 EStDV). Dopiero wtedy urząd skarbowy zgodzi się na odliczenie kosztów. Zaświadczenie od lekarza rodzinnego nie jest wystarczające (postanowienie Tryb. Fin. z 12.01.2011, VI B 97/10, BFH/NV 2011 str. 640; wyrok Tryb. Fin. z 02.03.1984, VI R 158/80, BStBl. 1984 II str. 484).

! Upewnij się, że zaświadczenie jest podpisane przez odpowiedzialnego lekarza w szpitalu i zawiera słowo „decydujący”. Tylko wtedy urząd skarbowy zaakceptuje zaświadczenie. Nie wystarczy, jeśli lekarz szpitalny poświadczy, że Twoje odwiedziny jedynie „przyczyniły się” do wyleczenia lub złagodzenia choroby.

1.2 Kiedy uznać koszty leczenia za nadzwyczajne obciążenia

1.2.1 Wydatki są nadzwyczajne, nieuniknione, konieczne i adekwatne

Jeśli udowodniłeś, że wydatki na leczenie są medycznie uwarunkowane, to są one zawsze nadzwyczajne, nieuniknione, konieczne i adekwatne.

Nadzwyczajne

Koszty leczenia są co prawda powszechne, bo nikogo nie omijają choroby. Mimo to są one nadzwyczajne, nawet jeśli np. ponosi je duża liczba osób podczas epidemii lub pandemii.

Nieuniknione

Koszty leczenia są zawsze nieuniknione z „faktycznie” powstałych powodów. Dlatego należy uznać te koszty także wtedy, gdy pacjent sam spowodował chorobę przez własną nieostrożność lub sam naraził się na niebezpieczeństwo, np. spowodował wypadek na drodze lub podczas uprawiania sportu albo zażywał narkotyki.

Nawet jeśli nie posiadasz ubezpieczenia zdrowotnego, choć masz wiele możliwości, aby się ubezpieczyć, koszty leczenia są nieuniknione (wyrok Tryb. Fin. z 26.06.2003, III R 36/01, BStBl. 2004 II str. 47). W związku z tym należy uwzględnić również koszty, które ponosisz we własnym zakresie, ponieważ posiadasz ustalony z ubezpieczycielem udział własny.

Inaczej wygląda sytuacja, gdy rezygnujesz z odszkodowania lub zwrotu kosztów, ponieważ chcesz otrzymać zwrot składki od ubezpieczyciela. Dwa Sądy Finansowe wydały wyrok uznając, że w takim przypadku nieunikniony charakter kosztów leczenia już nie obowiązuje i nie można ich zaliczyć do nadzwyczajnych obciążeń (Sąd Fin. Hamburg z 26.08.2004, VI 167/02, DStRE 2005 str. 191; Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 31.01.2012, 2 V 1883/11, DStRE 2013 str. 467).

! Co zrobić, jeśli urząd skarbowy nie zezwala na odliczenie tych kosztów, ponieważ zdecydowałeś się na zwrot składki? Wówczas złóż sprzeciw i wskaż w uzasadnieniu, że koszty można odliczyć nawet wtedy, gdy pacjent w ogóle nie jest ubezpieczony.

Przedstaw w swojej argumentacji, że zwrot składki i tak już obniża składki na ubezpieczenie zdrowotne, które można odliczyć jako wydatki specjalne. Jeśli urząd skarbowy mimo wszystko odmówi odliczenia opłaconych przez Ciebie kosztów leczenia, musisz sam rozważyć, czy odwołać się od decyzji urzędu skarbowego.

Konieczne i adekwatne

Ponieważ wydatki na leczenie dotyczą Cię osobiście, są zawsze konieczne i adekwatne (wyrok Tryb. Fin. z 17.07.1981, VI R 77/78, BStBl. 1981 II str. 711).

Urząd skarbowy musi zatem przyjąć Twój wybór lekarza, lepsze leki lub protezy z materiału wyższej jakości. Tylko w rażąco skrajnych przypadkach wydatki mogą być nieadekwatne, np. jeśli pacjent ze zwykłym katarem leczy się u lekarza, który znajduje się daleko od jego miejsca zamieszkania

1.2.2 Musisz być obciążony finansowo

Koszty leczenia można odliczyć tylko w takim zakresie, w jakim pacjent je poniósł. Zwroty od osób trzecich zmniejszają więc ich kwotę całkowitą. Mogą to być na przykład:

▪ świadczenia z Twojego ubezpieczenia zdrowotnego;

▪ dopłaty od Twojego pracodawcy na poczet kosztów leczenia, jeśli dopłaty te zostały wypłacone bez podatku;

▪ zwrot kosztów leczenia przez sprawcę wypadku. Jednak odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu nie zmniejsza kosztów leczenia.

Świadczenia otrzymane z ubezpieczenia na wypadek pobytu w szpitalu (Krankenhaustagegeldversicherung) muszą być co prawda uwzględnione, ale tylko w odniesieniu do kosztów poniesionych w związku z pobytem w szpitalu. Świadczeń, które otrzymujesz z dziennego ubezpieczenia chorobowego, nie należy w ogóle uwzględniać. Są one rekompensatą za utracone zarobki w przypadku niezdolności do pracy.

! Jeśli istnieje możliwość zwrotu kosztów, nie możesz z niej pochopnie zrezygnować. Dlatego upewnij się, że posiadasz odpowiednie potwierdzenia, np. pisemną odmowę z Twojej kasy chorych. Nie wystarczy telefonicznie poinformować o swojej rezygnacji.

Urząd skarbowy potrzebuje dokumentów, które będzie mógł zweryfikować. Dlatego nie wystarczy, jeśli Twój lekarz prowadzący leczenie przekaże informacje np. do kasy chorych tylko w formie ustnej lub telefonicznie (wyrok Tryb. Fin. z 20.09.1991, III R 91/89, BStBl. 1992 II str. 137).

Oczekuje się od Ciebie, że skorzystasz z możliwości zastępczych, których podjęcie i wykonanie jest możliwe i uzasadnione (wyrok Tryb. Fin. z 18.06.1997, III R 84/96, BStBl. 1997 II str. 805).

Jeśli jednak zrzekłeś się możliwości zwrotu, urząd skarbowy nie uzna kosztów. Wówczas złóż sprzeciw i odwołaj się do wyroków Trybunału Finansowego, który uznał koszty leczenia mimo zrzeczenia się możliwości zwrotu. W swoim uzasadnieniu pisze, że obowiązek priorytetowego wykorzystania innych możliwości rekompensaty istnieje tylko w ramach racjonalności. Obywatel nie może być odsyłany do korzystania ze świadczeń socjalnych. Możliwość uzyskania świadczeń z środków budżetowych nie eliminuje konieczności powstania kosztów leczenia. Nie ma sensu, aby państwo poprzez nakładanie podatków pozbawiało podatnika środków finansowych niezbędnych do pokrycia kosztów leczenia, aby następnie ponownie udostępnić mu je w formie świadczeń transferowych. W konkretnym przypadku podatnik zrezygnował z przejęcia przez powiat kosztów szkolnych w przypadku zakwaterowania jego dziecka w internacie z powodu choroby (wyrok Tryb. Fin. z 11.11.2010, VI R 17/09, BStBl. 2011 II str. 969).

W przypadku, gdy odrzucona opcja zwrotu kosztów to pieniądze z Twojego prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego, nie możesz, naszym zdaniem, powołać się na to orzeczenie Trybunału Finansowego.

Masz jednak większe szanse, jeśli nie chcesz powiadomić pracodawcy o swojej chorobie z przyczyn uznaniowych i dlatego nie ubiegasz się o zasiłek (wyrok Tryb. Fin. z 20.09.1991, III R 91/89, BStBl. 1992 II str. 137).

Świadczenia zastępcze, zasiłki i inne możliwości zwrotu powinny być zaliczane również wtedy, gdy otrzymasz je dopiero w późniejszych latach. W związku z tym należy uwzględnić również płatności otrzymane już z góry w roku poprzednim. Powodem jest „wyłączenie” zasady wpływów i wypływów, która w standardowo obowiązuje przy nadzwyczajnych obciążeniach. Bo nawet jeśli w jednym roku poniesiesz wydatki, a w innym roku otrzymasz za nie rekompensatę, to w rezultacie nie występuje u Ciebie obciążenie finansowe (postanowienie Tryb. Fin. z 21.02.2018, VI R 11/16, BStBl. 2018 II str. 469).

1.2.3 Koszty leczenia małżonka i osób trzecich

Jeśli ponosisz koszty leczenia dla osoby trzeciej, możliwości odliczenia zależą od tego, kim jest ta osoba dla Ciebie:

Koszty leczenia małżonka lub dziecka uprawnionego do zasiłku na dziecko (Kindergeld) możesz uwzględnić w taki sam sposób jak swoje własne koszty. Obowiązuje to jednak bez ograniczeń tylko dla małoletniego dziecka. Przy pełnoletnim dziecku trzeba pamiętać o kilku szczegółach. Jeśli nie masz prawa do zasiłku na dziecko/kwoty wolnej na dziecko (Freibetrag für Kinder), urząd skarbowy potraktuje dziecko jak innego krewnego. Jeśli ponosisz koszty leczenia krewnego lub bliskiej osoby, możesz ewentualnie odliczyć wydatki jako płatności na utrzymanie osób wymagających opieki i tym samym obniżyć podatek.

1.3 Koszty leczenia jako koszty uzyskania przychodu

Poza kilkoma wyjątkami koszty leczenie zaliczają się do wydatków poniesionych w życiu prywatnym. W tych przypadkach mamy do czynienia z nadzwyczajnymi obciążeniami o charakterze ogólnym. Redukują one jednak podatek tylko wtedy, gdy wraz z innymi nadzwyczajnymi obciążeniami o charakterze ogólnym przekraczają rozsądne obciążenie.

Wyjątkowo koszty leczenia nie są zaliczane do nadzwyczajnych obciążeń, lecz do kosztów uzyskania przychodu z tytułu zatrudnienia lub do wydatków operacyjnych. Dzieje się tak, jeśli koszty leczenia są w sposób wyraźny i jednoznaczny spowodowane działalnością zawodową, np. typową chorobą zawodową lub niedawnym wypadkiem przy pracy (wyrok Tryb. Fin. z 09.11.2015, VI R 36/13, BFH/NV 2016 str. 194). Korzyścią jest to, że koszty liczą się już od pierwszego centa, chyba że zostaną pokryte przez ryczałt pracowniczy.

Do kosztów uzyskania przychodu lub wydatków operacyjnych zalicza się również koszty, które są spowodowane przekwalifikowaniem, ponieważ z powodu choroby nie możesz już wykonywać dotychczasowego zawodu.

2 Jakie koszty podlegają odliczeniu, a jakie nie

Koszty leczenia obejmują usługi medyczne, lekarstwa, pobyty w szpitalu, wyroby medyczne, zakwaterowanie w ośrodku itd. Do tego dochodzą również opłaty za recepty i „ryczałt za udział własny” dla urzędników, jak również koszty podróży i ewentualnie koszty zakwaterowania oraz wyżywienia.

Zobacz także: Koszty dojazdu do pracy w Niemczech

Usługi medyczne w Niemczech

2.1.1 Uprawnieni do wykonywania zawodu lekarza: Lekarze, lekarze medycyny naturalnej itd.

Jeśli poniosłeś wydatki związane z „osobą uprawnioną do wykonywania zawodu lekarza”, możesz odliczyć od podatku koszty na diagnozę, leczenie lub łagodzenie zarówno samej choroby jak i jej skutków albo na zapobieganie konkretnie grożącej chorobie, lub jej pogłębieniu (§ 27 V. księga kodeksu społecznego; wyrok Tryb. Fin. z 18.05.1999, III R 46/97, BStBl. 1999 II str. 761).

Uprawnieni do wykonywania tego zawodu są osoby, które ukończyły studia medycyny, czyli lekarze, lekarze specjaliści, dentyści, jak również lekarza medycyny naturalnej (Heilpraktikergesetz).

Pacjent, który wymaga psychoterapii, powinien uzyskać przed rozpoczęciem leczenia zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej jego kasy chorych. W przypadku kontynuowania leczenia po dofinansowaniu przez kasę chorych potrzebne będzie nowe zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medyczne kasy chorych (§ 64 ust. 1 nr 2 EStDV).

Na wszelki wypadek poproś urzędowego lekarza lub służby medyczne kasy chorych również wtedy, gdy psychoterapeuta jest lekarzem. Bowiem zapis § 64 ust. 1 nr 2 EStDV nie rozróżnia pomiędzy

▪ „psychoterapeutą medycznym”, czyli lekarzem, którego specjalizacją jest psychoterapia i tym samym jest on uprawniony do wykonywania zawodu lekarza, oraz

– „psychoterapeutą psychologicznym”, czyli terapeutą niebędącym lekarzem, który studiował psychoterapię i w związku z tym nie jest uprawniony do wykonywania zawodu lekarza.

2.1.2 Wizyta u lekarza oddalonego od miejsca zamieszkania

Zasadniczo pacjent ma prawo zdecydować, u którego lekarza chce się leczyć. Szczególnie wykwalifikowani specjaliści nie zawsze znajdują się w miejscu zamieszkania pacjenta, dlatego można wybrać się na wizytę do lekarza znajdującego się w dalszej odległości. Wtedy dochodzą dodatkowe koszty podróży oraz ewentualnie noclegu i wyżywienia.

Leczenie choroby

Aby móc odliczyć koszty leczenia, pobyt w innej miejscowości musi służyć wyłącznie leczeniu choroby (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz, 19.08.1980, II 208/79, EFG 1981 str. 21) i trzeba oczywiście posiadać odpowiednie zaświadczenie.

Dla urzędu skarbowego tak naprawdę nie ma znaczenia, czy dodatkowe koszty były obiektywnie konieczne (wyrok Tryb. Fin. z 17.07.1981, VI R 77/78, BStBl. 1981 II str. 711). Jeśli jednak wybrany przez Ciebie lekarz znajduje się akurat w miejscowości typowo wypoczynkowej, rekreacyjnej lub gdzie znajduje się uzdrowisko, odliczenie kosztów może okazać się problematyczne. Fiskus może bowiem wtedy uznać, że przebywasz tam również w celach rekreacyjnych lub uzdrowiskowych.

Dlatego należy przestrzegać kilku zasad:

Nie należy przyjeżdżać na weekend, jeśli wizyta została umówiona na następny tydzień, i nie należy również przedłużać swój pobyt o weekend po odbytej wizyty u lekarza. Dowodem na dzień przyjazdu i wyjazdu mogą służyć np. paragony za tankowanie lub bilety kolejowe.
Do lekarza powinno się przyjechać bez małżonka lub partnera.

Pobyt w uzdrowisku

Jeśli w związku z leczeniem musisz pozostać na miejscu przez dłuższy czas, urząd skarbowy przyjmuje, że przebywasz w uzdrowisku. W tym przypadku konieczne będzie zaświadczenie wydane przed wyjazdem przez urzędowego lekarza lub służby medyczne kasy chorych. W zaświadczeniu musi być podany powód konieczności pobytu (Sąd Fin. Saarland, 01.10.1991, 1 K 200/91, EFG 1992 str. 270).

Granice pomiędzy kosztami spowodowanymi wizytą u lekarza a kosztami za pobyt w uzdrowisku są płynne. Rozróżnienie to jest jednak bardzo istotne. Bowiem w przypadku wizyty u lekarza nie trzeba mieć oficjalnego zaświadczenia od urzędowego lekarza lub służby medyczne kasy chorych, aby móc ubiegać się o zwrot kosztów podróży.

Decydujący jest główny cel podczas pobytu poza domem. Jeśli uda Ci się przekonać urząd skarbowy, że przebywasz w tym miejscu dłużej ze względu na leczenia stosowane przez Twojego lekarza, będziesz mógł odliczyć związane z tym koszty (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 19.08.1980, II 208/79, EFG 1981 str. 21). Wyrok dotyczył 57-dniowego pobytu, podczas którego pacjent otrzymywał przez cały czas zastrzyki.

Jeśli natomiast urząd skarbowy dojdzie do wniosku, że leczyłeś się u lekarza podczas urlopu, to nie zezwoli na odliczenie kosztów. Należy poprosić lekarza prowadzącego o potwierdzenie dokładnych dat leczenia i badań. Tylko wtedy jest nadzieja, że urząd skarbowy zaakceptuje koszty podróży.

Osoba towarzysząca

– dla osoby starszej lub niedołężnej

Pacjenci, którzy potrzebują osobę towarzyszącą ze względu na swój wiek lub niedołężność, muszą przed wyjazdem uzyskać odpowiednie zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych.

Jeżeli z orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności lub z informacji o stanie zdrowia wydanej przez organ rentowy wynika „konieczność opieki przez osobę towarzyszącą”, naszym zdaniem zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych nie jest wtedy potrzebne (§ 64 ust. 1 nr 2 EStDV). Przepisy te dotyczą również, gdy Twój małżonek zachoruje i będzie potrzebował pomocy od osoby towarzyszącej.

Osoba towarzysząca dla dziecka

Jeśli Ty lub Twój małżonek musicie towarzyszyć swojemu choremu dziecku, koszty podróży i zakwaterowania osoby towarzyszącej również podlegają odliczeniu. Nie został jednoznacznie ustalony wiek dziecka, do którego dziecko wymaga opieki osoby towarzyszącej. Z jednej strony zależy to od wieku dziecka, a z drugiej od powodu wizyty u lekarza.

Siedmioletnie dziecko z pewnością nadal wymaga opieki rodziców (Sąd Fin. Köln z 12.01.1988, 3 K 375/84, EFG 1988 str. 368). Lecz również od starszego, poważnie chorego dziecka nie można oczekiwać, że będzie samodzielnie i bez swoich rodziców omawiać z lekarzem dalszy przebieg leczenia. Warto zatem poprosić lekarza prowadzącego, aby potwierdził, że Twoja opieka nad dzieckiem była konieczna.

Specjalne zasady obowiązują, gdy dziecko przebywa w szpitalu przez dłuższy czas, a Ty odwiedzasz je codziennie. Potrzebne jest wówczas specjalne zaświadczenie od lekarza w szpitalu.

Choroba podczas urlopu w Niemczech

Czy to choroba, czy wypadek: jeśli podczas urlopu musisz udać się do lekarza, to możesz odliczyć powstałe z tego tytułu koszty.

Urząd skarbowy jednak nie uwzględni proporcjonalnych kosztów hotelu lub podróży powrotnej, jeżeli w miejscu wypoczynku musiałeś leżeć w łóżku albo wrócić wcześniejszej do domu. Tylko w przypadku, gdy byłeś niemobilny i w związku z tym musiałeś pozostać w hotelu dłużej, niż planowano, koszty poniesione poza zarezerwowanym okresem zmniejszą Twoje obciążenie podatkowe (Sąd Fin. Düsseldorf z 23.01.1979, I/IX 179/75 E, EFG 1979 str. 447). To samo dotyczy dodatkowych kosztów poniesionych w związku z medycznie koniecznym transportem powrotnym samolotem lub karetką.

2.1.3 Możliwe problemy

Alternatywne metody leczenia

Pacjenci, którzy zdecydują się na nie uznaną (jeszcze) naukowo alternatywną metodę leczenia, muszą udowodnić, że jest ona konieczna z medycznego punktu widzenia. Dlatego należy przed leczeniem uzyskać zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych (§ 64 ust. 1 nr 2 EStDV). Dotyczy to w szczególności terapii, które mogą stosować również osoby zdrowe w ramach ogólnych działań prozdrowotnych.

Lekarz urzędowy nie musi jednak wydawać ekspertyzy, która pod względem formy, treści i zakresu spełnia wymogi naukowe. Wystarczy adnotacja na prywatnym zaświadczeniu lekarskim wystawionym przez lekarza specjalistę, że te dane zostały potwierdzone przez urzędowego lekarza. Może to być nawet tylko pieczątka z napisem „Dane potwierdzone przez urzędowego lekarza” (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 04.01.2019, 1 K 1480/16, EFG 2019 str. 279).

Niestety, nie ma oficjalnej listy, która wskazywałaby, jakie zabiegi są naukowo uznane, a jakie nie. Rozgraniczenie to jest trudne i z czasem ulega zmianie.

Naukowo nieuznane jest np. terapia komórkami macierzystymi lub suchymi, terapia tlenowa, chelatacja i autohemoterapia (§ 64 ust. 1 nr 2f EStDV). Ponadto w orzecznictwie nie uznaje się: delfinoterapii (postanowienie Tryb. Fin. z 15.11.2007, III B 205/06, BFH/NV 2008 str. 368), Ajurwedy (wyrok Tryb. Fin. z 01.02.2001, III R 22/00, BStBl. 2001 II str. 543), terapii rezonansem magnetycznym (postanowienie Tryb. Fin z 20.11.2003, III B 44/03, BFH/NV 2004 str. 335), zabiegów reiki lub zdalnych sesji reiki (postanowienie Tryb. Fin. z 21.02.2018, VI R 11/16, BStBl. 2018 II str. 469), terapii biorezonansem (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 20.09.2013, 3 K 1443/12, EFG 2014 str. 279) oraz terapii Tomatisa (Sąd Fin. Niedersachsen z 16.06.2020, 9 K 182/19).

Obecnie do uznanych terapii zalicza się np. homeopatię, antropozofię i fizjoterapię (wyrok Tryb. Fin. z 26.02.2014, VI R 27/13, BFH/NV 2014 str. 1265). Naszym zdaniem zalicza się do tej grupy również akupunktura.

W przypadku chorób, dla których medycyna konwencjonalna nie posiada skutecznej metody leczenia jak stwardnienie rozsiane, AIDS, choroby onkologiczne itd. urząd skarbowy musi uznać wydatki na alternatywne metody leczenia. Wówczas wydatki są jednoznacznie powiązane z leczeniem choroby (postanowienie Tryb. Fin. z 15.11.1999, III B 76/99, BFH/NV 2000 str. 697)! Zaświadczenie od urzędowego lekarza nie będzie wtedy potrzebne, ale terapia musi bezwzględnie przeprowadzić lekarz konwencjonalny lub lekarz medycyny naturalnej (wyrok Tryb. Fin. z 02.09.2010, VI R 11/09, BStBl. 2011 II str. 119).

Nie uznaje się jednak wydatków na

uzdrowiciela (wyrok Tryb. Fin. z 18.04.1990, III R 38/86, BFH/NV 1991 str. 27);
uzdrowiciela duchowego (Sąd Fin. Berlin z 01.08.1989, V 303/87, EFG 1990 str. 63);
wsparcie wspólnoty wyznaniowej Christliche Wissenschaft (wyrok Tryb. Fin. z 22.06.1979, VI R 43/76, BStBl. 1979 II str. 646);
leczenie przez Kościół Scjentologiczny (wyrok Tryb. Fin. z 19.11.1990, III S 6/90, BFH/NV 1991 str. 459);
pielgrzymki.

Indywidualne świadczenia zdrowotne (IGeL)

IGeL to metody diagnostyczne i lecznicze, które nie są zawarte w katalogu świadczeń ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego. Listę świadczeń można znaleźć na stronie internetowej Krajowego Związku Kas Chorych (www.igel-monitor.de).

Pacjent korzystający ze świadczeń IGeL, nie zawsze będzie mógł odliczyć koszty, ponieważ:

▪ wiele świadczeń IGeL jest medycznie przydatnych lub nawet koniecznych, ale mają one jedynie charakter profilaktyczny – jak np. konsultacje lub szczepienia przed podróżą do tropików. Inne świadczenia służą poprawie samopoczucia.

▪ czasami lekarz proponuje w ramach świadczeń IGeL badania, które wcale nie zaliczają się do tej grupy świadczeń. W takim przypadku kasa chorych pokrywa wprawdzie koszty, ale tylko wtedy, gdy jest to konieczne z medycznego punktu widzenia, czyli np. za pomiar gęstości kości lub ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Również w przypadku IGeL obowiązuje zasada, że odliczeniu podlegają tylko te wydatki, które służą leczeniu choroby lub pozwalają pacjentowi lepiej znosić jej skutki, np. koszty akupunktury w profilaktyce migreny. Odliczeniu podlegają również koszty badań diagnostycznych. Wszystkie inne badania i metody leczenia wymagają uprzednio przedłożenia zaświadczenia od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych.

2.2 Środki terapeutyczne

2.2.1 Leki i materiały opatrunkowe

Wydatki na przepisane lekarstwa lub materiały opatrunkowe (§ 31 V. Księga Kodeksu Społecznego) można odliczyć od podatku. Zaliczają się do tego np.

▪ dopłaty do leków refundowanych przez kasę chorych;

▪ dopłaty do droższego leku, jeśli ubezpieczenie pokrywa tylko koszt tańszego zamiennika;

▪ refundacja pełnej ceny leku, gdy

– kasa chorych za niektóre leki w ogóle nie płaci (zwłaszcza leki bez recepty) lub

– dopłata pacjenta przekracza cenę leku;

▪ opłaty pobierane przez (urzędowego) lekarza za prywatną receptę lub zaświadczenie lekarskie.

Z reguły wystarczy recepta

Z reguły wystarczającym dowodem potwierdzającym, że poniesione wydatki są medycznie niezbędne, jest recepta kasowa lub prywatna od lekarza konwencjonalnego albo lekarza medycyny naturalnej (§ 64 ust. 1 nr 1 EStDV).

▪ Apteka zatrzymuje jednak receptę kasową („recepta czerwona”) lub receptę na środki odurzające („recepta żółta”). Nie ma to jednak znaczenia, ponieważ dla urzędu skarbowego wystarczy „adnotacja o recepcie” na paragonie z apteki.

▪ Jeżeli lekarz konwencjonalny lub medycyny naturalnej przepisze leki, które nie są refundowane w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego, należy zachować „zieloną receptę” z apteki jako pokwitowanie i przedstawić w urzędzie skarbowym.

▪ Pacjenci prywatni mogą poprosić o kopię recepty i przedłożyć ją w urzędzie skarbowym wraz z rozliczeniem ubezpieczenia zdrowotnego.

Również wydatki na leki bez recepty, takie jak środki wzmacniające, witaminy, środki przeciwbólowe albo krople do nosa zaliczają się do kosztów leczenia. Warunkiem jest, aby przed zakupem przepisał je lekarz (wyrok Tryb. Fin. z 05.12.1968, IV 79/65, BStBl. 1969 II str. 260)!

Koszty leku, który nie został (jeszcze) dopuszczony do obrotu w Niemczech, można odliczyć od podatku tylko pod pewnymi warunkami (Sąd Fin. München z 19.12.2001, 1 K 4737/00, EFG 2002 str. 404):

▪ Pacjent cierpi na dotąd nieuleczalną chorobę.

▪ Skuteczność lekarstwa jest zgodna z aktualnym stanem nauk medycznych. Potwierdza to np. fakt, że firma produkująca lek poważnie zabiega o procedurę dopuszczenia do obrotu lub prowadzi odpowiednie badania kliniczne.

▪ Skuteczność leku nie może być zakwalifikowana przez Federalny Instytut Leków i Wyrobów Medycznych jako wątpliwa.

▪ Leczenie przeprowadza lekarz lub lekarz wystawił odpowiednie skierowanie jeszcze przed jego rozpoczęciem.

W urzędzie skarbowym należy okazać receptę również na lek, który nie jest dopuszczony do obrotu w Niemczech. Ostrożność zalecana jest również wtedy, gdy taki lek jest częścią metody leczenia, która nie jest (jeszcze) uznana naukowo. W takim przypadku urząd skarbowy wymaga przed rozpoczęciem leczenia zaświadczenia lekarskiego od lekarza urzędowego lub służby medycznej kasy chorych!

Jednorazowa recepta przy przewlekłych chorobach

Pacjenci przyjmujący na stałe leki muszą tylko raz przedłożyć w urzędzie skarbowym receptę potwierdzającą konieczność stałego przyjmowania leków. Dotyczy to np. pacjentów chorujących na:

▪ cukrzycę, którzy muszą przyjmować insulinę,

▪ astmę, którzy regularnie potrzebują sprayu z kortyzonem, lub

▪ katar sienny, którzy w razie potrzeby stosują histaminę.

Nawet jeśli lekarstwo przyjmowane na stałe jest dostępne bez recepty, należy uzyskać od lekarza odpowiednią receptę lub odpowiednie zaświadczenie (wyrok Tryb. Fin. z 11.01.1991, III R 70/88, BFH/NV 1991 str. 386).

Przyjmowanie leków nie może jednak przekraczać rozsądnej granicy (Sąd Fin. Berlin z 02.12.1999, 4 K 4107/99, EFG 2000 str. 258). Dotyczy to w szczególności leków przeciwbólowych, nasennych lub kropli do nosa, które mogą prowadzić do uzależnienia. Bowiem zdaniem sądów finansowych zaspokojenie uzależnienia nie służy leczeniu lub łagodzeniu choroby (np. Sąd Fin. Hamburg z 01.10.1998, II 90/98, EFG 1999 str. 554).

Koszty związane z indywidualnym stylem życia

W niektórych przypadkach kasa chorych odmawia pokrycia kosztów leku na receptę, mimo że została wystawiona odpowiednia recepta. Dzieje się tak w przypadku ponadprzeciętnego zapotrzebowania na środki przeciwbólowe lub leki na potencję, jak np. Viagra. Wówczas fiskus kwestionuje medyczną konieczność stosowania leku i nie zgadza się na odliczenie kosztów związanych z indywidualnym stylem życia.

Dotyczy to również środków antykoncepcyjnych lub zabiegu sterylizacji, ponieważ nie są one zaliczane do kosztów medycznych.

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla kobiety i należy jej zapobiec ze względów medycznych (Sąd Fin. Berlin z 04.09.1990, V 233/89, EFG 1991 str. 129). Nie wyjaśniono dotychczas, czy w tym przypadku wystarczy przedstawić zaświadczenie od lekarza rodzinnego.

W razie choroby wystarcza co prawda recepta od lekarza konwencjonalnego lub medycyny naturalnej (§ 64, ust. 1, nr 1 EStDV), ale w tej sytuacji nasuwa się pytanie, czy wydatki na środek antykoncepcyjny powstały na skutek choroby, czy „wyłącznie” z innych powodów.

2.2.2 Zabiegi lecznicze

Zabiegi lecznicze (§ 32 V Księga Kodeksu Społecznego) to terapie, których celem jest wyleczenie choroby lub przynajmniej złagodzenie jej skutków. Do takich terapii zaliczają się w szczególności:

fizjoterapia;
gimnastyka podstawowa;
eurytmia; Uwaga – tu nie trzeba przedstawiać zaświadczenia od urzędowego lekarza. Wystarczy recepta od lekarza konwencjonalnego lub medycyny naturalnej, ponieważ „terapia eurytmiczna” należy do kierunku terapeutycznego antropozofii, a zatem jest naukowo uznaną metodą leczniczą w rozumieniu § 2 ust. 1 zdanie 2 V. Księgi Kodeksu Społecznego (wyrok Tryb. Fin. z 26.02.2014, VI R 27/13, BFH/NV 2014 str. 1265);
terapie fizyczne, jak np. masaże, terapia refleksyjna stóp, drenaż limfatyczny itd.;
terapia mowy;
terapia zajęciowa;
kąpiele lecznicze;
elektroterapia;
terapia ciepłem i zimnem;
hydroterapia;
medyczne leczenie stóp.

Jeśli tego typu terapie nie wykonuje lekarz, to przed rozpoczęciem leczenia potrzebne jest skierowanie wystawione przez lekarza konwencjonalnego lub medycyny naturalnej, potwierdzające konieczność medyczną danej terapii (§ 64 ust. 1 nr 1 EStDV).

Jeśli cierpisz na przewlekłą chorobę i w związku z tym musisz regularnie korzystać ze zleconej terapii, wystarczy, że tylko raz przekażesz skierowanie do urzędu skarbowego. Takim przypadkiem jest np. fizjoterapia w przypadku artrozy.

Przekazując zaświadczenie lekarskie potwierdzające przewlekłe schorzenie, upraszczasz znacznie procedurę dowodową. Warto, aby pokwitowanie poniesionej przez Ciebie dopłaty potwierdzało nie tylko zastosowany środek leczniczy, lecz także przebytą chorobę (wyrok Tryb. Fin. z 05.12.1968, IV 79/65, BStBl. 1969 II str. 260).

Uważać trzeba szczególnie przy terapiach, z których chętnie korzystają również osoby zdrowe – np. refleksoterapia stóp. Z pewnością urząd skarbowy będzie żądać dokładnego wskazania choroby, która powoduje, że wybrana terapia jest medycznie konieczna.

Nie wiadomo, czy pomoże tu zaświadczenie od urzędowego lekarza. W nowym orzecznictwie Trybunał Finansowy nie wymaga już, aby przed rozpoczęciem terapii pacjent koniecznie przedstawił wcześniej wystawione zaświadczenia. Ale z drugiej strony bez zaświadczenia lekarskiego urząd skarbowy nie jest w stanie stwierdzić, czy terapia jest niezbędna z medycznego punktu widzenia, czy nie (Sąd Fin. Hessen z 09.04.2009, 3 K 1718/05).

Bez obiektywnego i fachowego potwierdzenia (jakim jest zaświadczenie wystawione przez urzędowego lekarza) trudno będzie przekonać organy podatkowe, a w razie potrzeby także Sąd Finansowy, o powstaniu nadzwyczajnych obciążeń.

Sąd Finansowy mógłby ewentualnie uzyskać opinię biegłego. Jest to jednak równie niebezpieczne jak uzyskane po odbytym leczeniu zaświadczenie od lekarza urzędowego. Powstaje bowiem ryzyko, że powołany przez sąd biegły lub lekarz urzędowy może nie być już w stanie wiarygodnie określić wskazań medycznych do spornego leczenia. Ponadto opinia biegłego w podatkowej sprawie sądowej prowadzi do wyższych kosztów procesowych. Warto zatem przed rozpoczęciem leczenia uzyskać odpowiednie zaświadczenie lekarskie.

Jeśli musisz uprawiać sport z powodów medycznych, to po spełnieniu bardzo rygorystycznych warunków możesz odliczyć koszty. Musisz przecież przekonać organy podatkowe, że nie starasz się „tylko” utrzymać formę, poprawić samopoczucie lub spędzić zdrowo swój wolny czas (wyrok Tryb. Fin. z 14.08.1997, III R 67/96, BStBl. 1997 II str. 732):

▪ Aktywność sportowa musi odbywać się pod kierunkiem i nadzorem lekarza. W drodze wyjątku wystarczy także nadzór przez terapeutę, np. fizjoterapeutę. Natomiast nie może to być nauczyciel w-f.

▪ Ponadto potrzebne jest indywidualne skierowanie lekarskie (wydane przed rozpoczęciem terapii) określające „charakter i zakres uprawiania sportu pod względem programowym”.

Powyższe zasady obowiązują również w przypadku osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, które przed rozpoczęciem ćwiczeń także muszą udowodnić w urzędzie skarbowym konieczność medyczną wykonywanych przez siebie zajęć sportowych (Sąd Fin. Nürnberg z 30.04.2014, 3 K 363/13).

Konieczność uzyskania (wcześniej wydanego) zaświadczenia lekarskiego, które zawiera niezbędne informacje, również nie jest jasno określona – podobnie jak w przypadku refleksoterapii stóp. Ale i w tym przypadku zalecamy uzyskać zaświadczenie od urzędowego lekarza przed rozpoczęciem terapii. Dzięki temu będziesz zabezpieczony w razie pytań ze strony urzędu skarbowego.

2.2.3 Szpital, prywatna klinika, sanatorium

Wydatki na niezbędny z medycznego punktu widzenia pobyt w szpitalu lub klinice specjalistycznej również należą do kosztów leczenia. Dotyczy to nawet sytuacji, gdy wybierzesz szpital z dala od domu lub zdecydujesz się na droższą opcję – tj. zakwaterowanie w pokoju jednoosobowym i leczenie przez ordynatora.

Problemem może być jednak sytuacja, gdy pobyt np. w prywatnej klinice lub sanatorium przypomina pobyt w uzdrowisku. Jeśli w takim przypadku kasa chorych odmówi pokrycia kosztów, np. w przypadku nieuznanej naukowo metody leczenia, urząd skarbowy zazwyczaj również nie zgodzi się na odliczenie kosztów. Tu może pomóc jedynie zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych, w którym powinien być wskazany dany zakład leczniczy (wyrok Tryb. Fin. z 12.12.2002, III R 25/01, BStBl. 2003 II str. 299, § 64 ust. 1 nr 2a) EStDV)

! Urząd skarbowy może pomniejszyć Twoje koszty szpitalne o koszty zaoszczędzone w związku z Twoją nieobecnością w domu. Wówczas powinieneś złożyć sprzeciw i powołać się na H 33.1-33.4 (Oszczędności gospodarstw domowych) EStH 2014. Według tych zapisów, koszty pobytu w szpitalu można uznać za koszty nadzwyczajne bez pomniejszania ich o oszczędności domowe.

Nie można jednak odliczyć wydatków poniesionych przy okazji pobytu w szpitalu za szlafrok, bieliznę nocną, połączenia telefoniczne, czasopisma, napoje, żywność itp. Takie koszty należą do sfery prywatnej.

Jeżeli Ty lub Twój małżonek nocujecie w szpitalu, ponieważ sprawujecie opiekę nad małym dzieckiem, naszym zdaniem dodatkowe wydatki również podlegają odliczeniu:

▪ W przypadku dziecka poniżej 1 roku życia opieka rodzica jest jednoznacznie konieczna z medycznego punktu widzenia i nie ma wymogu przedłożenia żadnych dodatkowych dowodów (Wyższa Dyrekcja Skarbowa – OFD Berlin z 17.10.1986 w sprawie odwiedzin i związanych z tym podróży rodziców).

▪ Jeśli dziecko jest starsze niż rok, na wszelki wypadek poproś lekarza kierującego oddziałem szpitalnym, aby wystawił zaświadczenie, odnośnie konieczności i częstotliwości Twojej opieki nad chorym dzieckiem.

2.2.4 Operacje

Odliczeniu podlegają również wydatki na niezbędną z medycznego punktu widzenia operację przeprowadzoną w warunkach stacjonarnych lub ambulatoryjnych.

W przypadku laserowej korekcji wzroku nie trzeba przedstawiać w urzędzie skarbowym zaświadczenia od lekarza urzędowego (R 33.4 ust. 1 zdanie 2 EStR 2012). Wystarczy rachunek od lekarza, który przeprowadził operację.

Koszty operacji plastycznej – czyli operacji wykonanej ze względów estetycznych – z reguły nie podlegają odliczeniu. Przykładem może być redukcja tkanki tłuszczowej (postanowienie Tryb. Fin. z 24.11.2006, III B 57/06, BFH/NV 2007 str. 438), przeszczep włosów (Sąd Fin. Niedersachsen z 02.02.2000, 12 K 161/98, EFG 2000 str. 496), czy powiększenie piersi (Sąd Fin. Köln z 20.09.1996, 3 K 5909/95, EFG 1997 str. 16) itd.

Jednak w niektórych sytuacjach chirurgia plastyczna jest konieczna ze względów medycznych, jak np. w przypadku:

▪ zaburzeń psychicznych;

▪ złagodzenia dolegliwości bólowych w wyniku usunięcia implantów piersi (ale nie przy ich wymianie!). Dotyczy to również sytuacji, gdy powiększenie piersi zostało wykonane z powodów kosmetycznych; lub

▪ rekonstrukcji piersi po ich amputacji.

Dla urzędu skarbowego wystarczającym dowodem na medyczną konieczność wykonania zabiegu i powstałych w związku z tym wydatków jest pokrycie kosztów zabiegu przez kasę chorych lub organ pomocy publicznej (Min. Fin. Schleswig-Holstein z 12.03.2013 – Kurzinfo ESt 6/2013 – VI 313 – S 2284-187).

Jeśli jednak kasa chorych lub organ pomocy publicznej odmówi refundacji kosztów zabiegu, należy przed operacją udać się do lekarza urzędowego lub do służby medycznej kasy chorych i uzyskać orzeczenie lub zaświadczenie, które będzie odpowiednim dowodem dla urzędu skarbowego.

Natomiast fiskus nie uzna kosztów zabiegu, jeśli lekarz urzędowy lub służba medyczna kasy chorych odmówi wystawienia zaświadczenia albo wystawi opinię negatywną.

Z tego powodu wydatki na zdiagnozowaną lipodemię (tzw. „choroba grubych nóg”) wciąż nie podlegają odliczeniu bez dodatkowych dowodów. Liposukcja jest bowiem nadal metodą nieuznaną naukowo. Aby koszty zostały uznane za wydatki nadzwyczajne, należy przed rozpoczęciem leczenia uzyskać zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych (wyrok Tryb. Fin. z 26.06.2014, VI R 51/13, BStBl. 2015 II str. 9; wyrok Tryb. Fin. z 18.06.2015, VI R 68/14, BStBl. 2015 II str. 803; Sąd Fin. Schleswig-Holstein z 14.08.2013, 5 K 238/12, EFG 2013 str. 1846).

W międzyczasie jednak następuje nowa weryfikacja kwestii, czy wydatki na liposukcję powinny podlegać odliczeniu. Wspólny Komitet Federalny (Gemeinsamer Bundesausschuss) jako najwyższy organ wspólnej administracji samorządowej lekarzy, stomatologów, psychoterapeutów, szpitali i kas chorych w Niemczech, podjął 19.09.2019 decyzję o uznaniu pod pewnymi warunkami i na czas określony do 31.12.2024 liposukcji jako metodę leczenia lipodemii w III stadium.

Zakwalifikowanie liposukcji za uznaną naukowo metodę leczenia można się zatem spodziewać wraz z ostateczną decyzją Komitetu w 2024 roku. (Sąd Fin. Thüringen z 07.07.2020, 3 K 54/20, sygn. akt Tryb. Fin. VI R 36/20).

Sąd Finansowy Sachsen przedstawia zupełnie inną przekładnię prawną. Na podstawie własnych obszernych poszukiwań w literaturze medycznej sąd ten doszedł w 2017 roku do wniosku, że w przypadku lipodemii należy uznać liposukcję za metodę naukową. Stan nauki wciąż się zmienia. W rezultacie koszty tego leczenia należy zaklasyfikować jako obciążenia nadzwyczajne (Sąd Fin. Sachsen z 10.09.2020, 3 K 1498/18, EFG 2021 str. 43, sygn. akt Tryb. Fin. nr VI R 39/20).

Na tle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Finansowego oraz aktualnego orzecznictwa Sądu Finansowego Thüringen należy przyjąć, że mimo decyzji Komitetu urząd skarbowy nie zadowoli się (zwykłą) receptą.

! Planujesz poddać się liposukcji ze względów medycznych? W takim razie przed rozpoczęciem zabiegu powinieneś zwrócić się do urzędowego lekarza lub do służb medycznych kasy chorych o wystawienie odpowiedniego zaświadczenia. Jeśli nie uzyskasz takiego zaświadczenia, a urząd skarbowy nie uzna odliczenia kosztów, złóż sprzeciw od otrzymanej decyzji powołując się na postępowanie toczące się w Federalnym Trybunale Finansowym i złóż wniosek o zawieszenie postępowania.

2.3 Wyroby medyczne

Z podatkowego punktu widzenia wyroby medyczne (§ 33 V. Księga Kodeksu Społecznego) należy rozróżnić na wyroby w „wąskim” i „szerokim” znaczeniu, ponieważ wymagane dowody różnią się w zależności od rodzaju wyrobu medycznego.

W przypadku, gdy dany wyrób medyczny zostanie uznany jako niezbędny z medycznego punktu widzenia, można odliczyć z tym związane koszty bieżące.

2.3.1 Wyroby medyczne w „wąskim znaczeniu”.

Wyroby medyczne w wąskim znaczeniu stosują z reguły tylko osoby chore. Dlatego wystarczy w tym przypadku przedstawić zaświadczenie wystawione przez lekarza konwencjonalnego lub medycyny naturalnej (§ 64 ust. 1 nr 1 EStDV). Do wyrobów medycznych w wąskim znaczeniu należą np.:

▪ okulary i soczewki kontaktowe. Jeśli już raz przedłożyłeś w urzędzie skarbowym zaświadczenie lekarskie potwierdzające konieczność korekcji wzroku, to przy zakupie nowych okularów lub soczewek wystarczy, jeśli optyk potwierdzi zmianę ostrości widzenia (R 33.4 ust. 1 zdanie 4 EStR 2012). Na wszelki wypadek warto jednak zachować receptę, aby w razie potrzeby móc ją ponownie przedstawić.

W rzadkich przypadkach wydatki poniesione na okulary można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu z pracy etatowej lub do kosztów operacyjnych (wyrok Tryb. Fin. z 23.10.1992, VI R 31/92, BStBl. 1993 II str. 193). Dotyczy to sytuacji, gdy

– przyczyną wady wzroku jest typowa choroba zawodowa, lub

– okulary są przeznaczone do ochrony przed szczególnym zagrożeniem podczas wykonywania czynności zawodowych (okulary ochronne).

Wówczas koszty okularów nie można odliczyć dodatkowo tytułem nadzwyczajnych obciążeń.

! Jeśli okulary ulegną uszkodzeniu podczas działalności zawodowej, koszty naprawy zaliczają się do kosztów uzyskania przychodu lub kosztów operacyjnych. Dotyczy to również sytuacji, gdy koszty nabycia okularów zostały zaliczone do nadzwyczajnych obciążeń.

aparat słuchowy lub urządzenie na przewodnictwo kostne;
protezy, w tym wypełnienia dentystyczne, korony i protezy z wybranego przez Ciebie materiału, o ile nie jest to zabieg czysto kosmetyczny. Zalicza się do nich również implanty stomatologiczne (Sąd Fin. Berlin-Brandenburg z 28.11.2007, 2 K 5507/04 B, EFG 2008 str. 544);
środki ortopedyczne i inne wyroby medyczne, takie jak buty lub wkładki ortopedyczne, urządzenia podtrzymujące, wózki inwalidzkie, kule, pomoce do chodzenia, poręcze, opaski na oczy, opaski na przepuklinę, bandaże, skarpety uciskowe, środki pomocnicze przy nietrzymaniu moczu oraz środki pomocnicze do ubierania i rozbierania się, przyjmowania pokarmu, czytania i mówienia;
ciśnieniomierz i glukometr;
inhalator;
medyczne urządzenie naświetlające do terapii światłem lub tym podobne do leczenia atopowego zapalenia skóry, astmy, kataru siennego itd. (wyrok Sądu Fin. Rheinland-Pfalz z 02.09.1988, 2 K 186/87, EFG 1989 str. 60);
peruka lub tupecik, jeśli utrata włosów jest spowodowana chorobą, np. w przypadku łysienia plackowatego (alopecia areata) lub w przypadku utraty włosów w wyniku terapii (np. chemioterapii). Sąd bez problemu uznał za rozsądną kwotę 1.600 €: „Jeśli już tupecik jest konieczny, to musi być również takiej jakości, aby był jak najmniej widoczny” (Sąd Fin. Düsseldorf, 18.01.1983, XI 298/82 E, EFG 1983 str. 500).
Mężczyźni z utratą włosów spowodowaną wiekiem takich wydatków nie mogą zaliczyć do kosztów leczenia. Będąc w wieku „krytycznym” panowie muszą więc szczególnie udowodnić, że przyczyną utraty włosów jest choroba;
domowy system powiadamiania ratunkowego, jeśli lekarz poświadczy jego konieczność z powodu choroby (nie z powodu podeszłego wieku);
komputer dla niewidomych, jeśli urządzenie może jedynie odczytywać teksty na głos, nie spełnia żadnej innej funkcji w swoim specyficznym wyposażeniu i pochodzi ze specjalistycznego sklepu dla potrzeb osób niewidomych (Sąd Fin. Sachsen z 07.11.2000, V K 1777/98, EFG 2001 str. 440);
długą laskę dla niewidomych i trening mobilności;
w naszej opinii także pies przewodnik.

Dla zakupu windy schodowej wystarczy zaświadczenie lekarskie, jeżeli możesz potwierdzić znaczne upośledzenie zdolności poruszania się lub chodzenia, np. poprzez odpowiedni wpis do legitymacji osoby z niepełnosprawnością w stopniu znacznym. Wówczas zalicza się winda do grupy wyrobów medycznych w wąskim znaczeniu (H 33.1-33.4 (wyposażenie dla osób niepełnosprawnych) EStH).

Jeśli nie jesteś w stanie wykazać bezpośredniego związku z chorobą/niepełnosprawnością, urząd skarbowy może Cię poprosić o przedstawienie wcześniej wydanego zaświadczenia od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych (§ 64 ust. 1 nr 2 EStDV). Wtedy wyrób medyczny jest zaliczany do wyrobów w szerokim znaczeniu (Sąd Fin. Nürnberg z 04.12.2003, VI 361/2002, EFG 2004 str. 735).

W takiej sytuacji należy wskazać wyrok Trybunału Finansowego (wyrok Tryb. Fin. z 06.02.2014, VI R 61/12, BStBl. 2014 II str. 458). Winda schodowa nie jest przedmiotem codziennego użytku, a więc nie jest wyrobem medycznym w szerokim znaczeniu. Wykazanie, że montaż windy był potrzebny z medycznego punktu widzenia, powinni ewentualnie wyjaśnić biegli na zlecenie sądu finansowego.

! Planujesz w domu montaż windy schodowej? W takim razie poproś wcześniej urzędowego lekarza, aby poświadczył konieczność medyczną tego urządzenia. Pozwoli Ci to uniknąć sporów z urzędem skarbowym.

Otrzymawszy zaświadczenie lekarskie, urząd skarbowy musi uznać odliczenie kosztów, bowiem wtedy nie ma już wątpliwości co do konieczności medycznej wyrobu.

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku standardowej windy. Nawet ciężka niepełnosprawność uniemożliwiająca poruszanie nie ma znaczenia. Wyposażenie domu w windę podnosi wartość budynku, a wydatek prowadzi do uzyskania pewnego ekwiwalentu. Oznacza to, że nie jest to zwykły wydatek. Dotyczy to również mieszkania wynajmowanego (postanowienie Tryb. Fin. z 27.12.2006, III B 107/06, BFH/NV 2007 str. 701).

Istnieje jednak wyjątek, kiedy można dochodzić zwrotu kosztów za instalację standardowej windy. Mianowicie wtedy, gdy instalacja windy schodowej nie jest możliwa ze względu na cechy konstrukcyjne budynku i np. zmniejszyłaby szerokość schodów do tego stopnia, że korzystanie z nich nie byłoby już w pełni bezpieczne. A ponieważ wyroby medyczne zainstalowane w domu lub mieszkaniu nie stanowią przedmiotów codziennego użytku, wystarczy przedłożenie zaświadczenia lekarskiego (Sąd Fin. Köln z 27.08.2014, 14 K 2517/12, EFG 2014 str. 2148).

2.3.2 Wyroby medyczne w „szerokim znaczeniu”.

Wyroby medyczne w szerokim znaczeniu są używane również przez osoby zdrowe. Dlatego w przypadku tych wyrobów potrzebne jest wydane wcześniej zaświadczenie przez urzędowego lekarza lub służbę medyczną kasy chorych (§ 64 ust. 1 nr 2 EStDV).

Do wyrobów medycznych w szerokim znaczeniu zalicza się np.:

▪ materac na dyskopatię (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 25.05.2004, 1 K 2625/03, DStRE 2005 str. 257);

▪ magnetyczny system do spania (Sąd Fin. Schleswig-Holstein z 09.07.2008, 3 K 45/06);

▪ łóżko z silnikiem i podnoszoną górnej częścią stelaża (wyrok Tryb. Fin. z 09.08.1991, III R 54/90, BStBl. 1991 II str. 920);

▪ wanna z drzwiczkami (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 23.10.2001, 2 K 2105/01);

▪ urządzenie do masażu (Sąd Fin. Münster z 17.03.1987, VII 6078/86 E).

Ponieważ wyroby medyczne w szerokim znaczeniu stosują zazwyczaj także osoby zdrowe, urząd skarbowy często odmawia możliwości odliczania kosztów. Uzasadnia to w ten sposób, że podatnik nie ponosi obciążenia finansowego. Może bowiem (teoretycznie) sprzedać wyrób i tym samym otrzymać ekwiwalentną wartość.

Ale jeśli wyrób medyczny straci swoją wartość rynkową ze względu na jego użytkowaniem, urząd skarbowy nie może zaliczyć wartości równoważnej (wyrok Tryb. Fin. z 09.08.1991, III R 54/90, BStBl. 1991 II str. 920). Tak jest np. w przypadku materaca, ponieważ używanego materaca raczej już nikt nie kupi. W przypadku wymiany starego przedmiotu na wyrób medyczny należy jednak dopuścić możliwość zaliczenia kosztów na poczet korzyści wartościowej.

Jednak w przypadku innych wyrobów medycznych, takich jak ergometr rowerowy lub tym podobne, urząd skarbowy nie uzna kosztów ze względu na ich wartość ekwiwalentną. Nie pomoże wtedy nawet zaświadczenie lekarskie od urzędowego lekarza, potwierdzające „przydatność medyczną” wyrobu. Dotyczy to również elektrycznych urządzeń gospodarstwa domowego, np. odkurzacza do roztoczy (Sąd Fin. Köln, 25.06.2003, 7 K 7879/99, EFG 2003 str. 1701).

2.3.3 Koszty bieżące

Jeśli urząd skarbowy zatwierdzi wyrób medyczny, wówczas do kosztów leczenia zaliczają się również koszty bieżące ponoszone w związku z jego użytkowaniem. Mogą to być na przykład:

▪ środki pielęgnacyjne do soczewek kontaktowych,

▪ baterie do aparatów słuchowych,

▪ naprawy i opłaty za konserwację domowego systemu powiadamiania ratunkowego,

▪ koszty utrzymania elektrycznego wózka inwalidzkiego, lub

▪ koszty karmienia i szkolenia psa przewodnika.

! Jeśli posiadasz niepełnosprawność, to powyższe koszty nie są objęte ryczałtem dla osób niepełnosprawnych. Możesz je zatem odliczyć dodatkowo do ryczałtu.

2.4 Koszty mieszkania i przeprowadzki z powodu choroby

Jeśli musisz zamieszkać w domu opieki z powodu choroby, możesz odliczyć związane z tym koszty jako wydatki nadzwyczajne. Natomiast koszty przeprowadzki związanej z zaistniałą chorobą można odliczyć tylko w drodze wyjątku i pod warunkiem że

▪ można udowodnić, że przeprowadzka jest medycznie konieczna. Zanim się przeprowadzisz powinieneś uzyskać zaświadczenie od urzędowego lekarza. Zaświadczenie musi potwierdzać, dlaczego nie możesz już dłużej mieszkać w dotychczasowym mieszkaniu;

▪ przeprowadzka jest spowodowana wyłącznie względami medycznymi.

Fiskus może zakwestionować przeprowadzkę wiążącą się jeszcze z innymi korzyściami, np. przeprowadzka do większego mieszkania. Jeśli jednak mimo usilnych starań nie znajdziesz „równowartościowego” mieszkania, naszym zdaniem urząd skarbowy nie może anulować odliczenia.

Można też wpaść w kłopoty, jeśli w wypowiedzeniu wynajmowanego dotychczas mieszkania nastąpi z „niemedycznego” powodu.

Odliczeniu podlegają jednak tylko koszty niestanowiące inwestycji. Należą do nich w szczególności:

▪ koszty transportu przeprowadzki,

▪ koszty podróży w związku z

– poszukiwaniem nowego mieszkania oraz

– dojazdem ze starego mieszkania do nowego w dniu przeprowadzki,

▪ podwójne opłaty za czynsz oraz

▪ prowizja agenta nieruchomości.

Oprócz tych wydatków przeprowadzka pociąga za sobą koszty, które trudno szczegółowo udowodnić, np. koszty przemeldowania. Wydatki te można odliczyć według stawki ryczałtowej dla pozostałych kosztów przeprowadzki (Sąd Fin. Rheinland-Pfalz z 10.11.2003, 5 K 1429/02, DStRE 2004 str. 319).

Odliczeniu nie podlegają jednak koszty, za które możesz otrzymać ekwiwalent, jak np. opłaty za przejęcie mebli lub koszty dostosowania mebli (kuchennych) lub zasłon do nowego mieszkania. Koszty podłączenia internetu, telewizji, radia i telefonu również nie podlegają odliczeniu.

2.5 Koszty podróży, koszty noclegu i dodatkowe koszty utrzymania

2.5.1 Koszty własne i koszty małżonka

Odliczeniu podlegają nie tylko koszty noclegu i wyżywienia wydatkowane dla własnych potrzeb. Wydatki związane z chorobą małżonka również możesz odliczyć.

Koszty podróży

Jeśli w związku z chorobą ponosisz koszty podróży, ponieważ musisz udać się do lekarza, do apteki lub na leczenie, te koszty podlegają odliczeniu. Jednak urząd skarbowy może sprawdzić, czy zaistniała prywatna przyczyna podróży. Jeśli wykorzystałeś wyjazd np. na zakupy, załatwienie spraw bankowych lub prywatną wizytę, to koszty podróży nie będziesz mógł odliczyć, ponieważ nie są związane wyłącznie z chorobą.

Również przejazdy do domu w porze obiadowej, w celu np. spożycia niezbędnego posiłku dietetycznego, zostaną odrzucone przez urząd skarbowy, ponieważ częściowo mają charakter prywatny (wyrok Tryb. Fin. z 04.07.1975, VI R 30/73, BStBl. 1975 II str. 738).

Musisz przedstawić dowód lub wiarygodne potwierdzenie celu odbycia podróży. Poproś swojego terapeutę o potwierdzenie Twojej obecności na terapii. Jeśli ze względu na wiek lub chorobę potrzebujesz pomocy od osoby towarzyszącej, poproś o potwierdzenie tego faktu przez lekarza prowadzącego, chyba że złożyłeś już wcześniej podobne zaświadczenia. Wówczas koszty podróży osoby towarzyszącej również podlegają odliczeniu.

Jeśli w międzyczasie osoba towarzysząca udaje się do domu, to naszym zdaniem można odliczyć koszty tylko wtedy, jeśli czas oczekiwania na leczenie jest zbyt uciążliwy dla osoby towarzyszącej. W przypadku opiekunki, która towarzyszyła pięcioletniemu dziecku, i wróciła do domu w przerwie między cztero- albo pięciogodzinnym pobytem dziecka w zakładzie specjalnego lecznictwa, Trybunał Finansowy nie miał żadnych zastrzeżeń (wyrok Tryb. Fin. z 03.12.1998, III R 5/98, BStBl. 1987 II str. 427). Przy tak długich okresach oczekiwania powinny obowiązywać podobne zasady również dla innych pacjentów i ich opiekunów.

Jeżeli poruszasz się własnym pojazdem, to powstałe z tego tytułu wydatki możesz rozliczyć według ryczałtu kosztów podróży (wyrok Tryb. Fin. z 19.05.2004, III R 16/02, BStBl. 2005 II str. 23). Wyższe koszty podróży nie zostaną uznane przez urząd skarbowy.

Jako dowód można np. przygotować zestawienie zawierające niezbędne informacje. Należy na nim odnotować następujące kwestie: datę, powód i cel podróży, przejechane kilometry, ewentualnie opłaty parkingowe lub inne koszty dodatkowe. Ponadto należy odnotować, czy ktoś nam towarzyszył. Najlepiej poprosić terapeutę o potwierdzenie wizyty.

Wybierając podróż transportem publicznym, potwierdzone koszty podlegają odliczeniu – nawet jeśli podróżujesz pierwszą klasą.

Jeśli podczas podróży, której koszty można zaliczyć do nadzwyczajnych obciążeń, ulegniesz wypadkowi, koszty likwidacji szkody również podlegają odliczeniu (wyrok Tryb. Fin. z 15.11.1991, III R 30/88, BStBl. 1992 II s. 179). Gdy podczas takiej podróży Twój samochód zostanie uszkodzony lub skradziony, naszym zdaniem obowiązuje ta sama zasada.

Uważamy, że w drodze wyjątku pacjent może odliczyć koszty za przejazd taksówką, jeśli nie jest w stanie skorzystać z transportu publicznego albo własnego pojazdu.

! W przypadku ubiegania się o ryczałt na koszty podróży podczas korzystania z własnego pojazdu urząd skarbowy może co najwyżej uznać koszty transportu publicznego i powołać się na H 33.1-33.4 (ogólne koszty podróży) EStH. W tym przypadku należy wskazać fiskusowi wyroku Trybunału Finansowego III R 16/02.

We wskazówkach dotyczących podatku dochodowego EStH nr H 33.1-33.4 (ogólne koszty podróży) administracja powołuje się jeszcze na wyrok Tryb. Fin. z 03.12.1998, III R 5/98, BStBl. 1999 II str. 227, w którym wyższe koszty zostały uznane za dopuszczalne tylko w wyjątkowych przypadkach, jeżeli szczególne okoliczności wymagają użycia pojazdu mechanicznego, na przykład z powodu braku połączenia transportem publicznym. W 2004 roku Trybunał Finansowy wyraźnie odstąpił jednak od tego (wyrok Tryb. Fin. z 19.05.2004, III R 16/02, BStBl. 2005 II str. 23).

Nocleg i wyżywienie

Jeśli odwiedzasz lekarza z dala od domu i z powodu długiej podróży musisz tam nocować, to oprócz kosztów podróży ponosisz dodatkowe wydatki na posiłki i nocleg. Te wydatki również można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Naszym zdaniem, koszty te można odliczyć w taki sam sposób jak w przypadku podróży służbowej. Przy dłuższych pobytach zalecana jest jednak ostrożność.

2.5.2 Koszty związane z chorobą dziecka lub członka rodziny

Koszty podróży spowodowane przez chorobę dziecka, jak również powstałe w związku z tym koszty noclegu i wyżywienia mogą być dochodzone w taki sam sposób jak dla samego siebie, jeśli przysługuje Ci zasiłek na dziecko. W przypadku podróży ze względu na schorzenie dziecka, dziecko musi oczywiście również uczestniczyć w tej podróży. Jeśli czas oczekiwania na leczenie lub terapię trwa zbyt długo, można odliczyć również koszty przejazdu do domu w trakcie terapii, gdy dziecko odbywa leczenie, np. w przypadku terapii logopedycznej trwającej cztery do pięciu godzin (wyrok Tryb. Fin. z 03.12.1998, III R 5/98, BStBl. 1999 II str. 227).

Niestety, nie ma jednolitej regulacji, do jakiego wieku dziecko wymaga opieki osoby towarzyszącej. Zależy to od wieku i etapu rozwoju dziecka, a także od powodu podróży, czyli czy jest to rutynowa wizyta u lekarza, czy też wykonanie nadzwyczajnego badania.

Jeśli już nie masz prawa do zasiłku rodzinnego/zasiłków na dzieci, urząd skarbowy potraktuje dziecko jak bliskiego członka rodziny.

Jeżeli podróżujesz z powodów medycznych wraz ze swoim bliskim członkiem rodziny, np. z rodzicami lub z dzieckiem, które nie ma już prawa do zasiłku rodzinnego, to możesz mieć prawo do specjalnego utrzymania. Możesz odliczyć specjalne utrzymanie jako nadzwyczajne obciążenie o charakterze ogólnym, jeśli spełnione są ściśle określone wymagania.

! Gdy pacjent sam składa zeznanie podatkowe, powinieneś otrzymać od niego zwrot kosztów podróży w wysokości ryczałtowej stawki (pamiętaj o paragonach!).

Korzyścią jest, że pacjent może odliczyć wydatki jako koszty leczenia. Dla Ciebie jest to zwrot kosztów, które nie mają znaczenia dla celów podatkowych i dlatego nie muszą być opodatkowane jako dochód.

2.5.3 Odwiedziny u chorego

Zwykle odwiedziny u małżonka, dziecka, innych członków rodziny lub osoby trzeciej należą do naszych osobistych przyjemności. Koszty te nie podlegają więc odliczeniu jako nadzwyczajne obciążenia. Nawet jeśli chcesz odwiedzić dziecko, które mieszka z drugim rodzicem (postanowienie Tryb. Fin. z 14.11.2011, III B 8/11, BFH/NV 2012 str. 221).

Wyjątek mogą stanowić wizyty u osób chorych. Lecz administracja i sądy stawiają rygorystyczne warunki, które pozwalałyby na odliczanie kosztów. W niektórych przypadkach nie zostało nawet ustalone, które przepisy należy kiedy stosować. W każdym razie spodziewaj się krytycznych pytań ze strony urzędu skarbowego.

Comiesięczne wizyty u rodziców lub wujka i cioci są uznawane za zwyczajne i nie stanowią nadzwyczajnego obciążenia (Sąd Fin. Hessen z 17.08.2010, 10 K 2787/07). Do zwykłej opieki nad krewnymi należy również pomoc w robieniu zakupów lub przygotowaniu korespondencji dla starszego lub chorego krewnego (wyrok Tryb. Fin. z 22.10.1996, III R 265/94, BStBl. 1997 II str. 558). Nawet wsparcie psychologiczne w trudnych sytuacjach rodzinnych lub w celu zapobiegania albo złagodzenia depresji jest uważana za sprawę zwyczajową (Sąd Fin. München z 05.08.2009, 1 K 3124/08).

Odwiedziny muszą być medycznie niezbędne

Wizyty muszą służyć wyleczeniu lub złagodzeniu choroby, co powinien pisemnie poświadczyć lekarz prowadzący. Zaświadczenie musi stwierdzać, że Twoja obecność jest konieczna z medycznego punktu widzenia. Ponadto musi zawierać informację, jak często i w jaki sposób jesteś zaangażowany w proces leczenia. Upewnij się, że zaświadczenie zawiera te istotne informacje!

Organy podatkowe uznają np. koszty podróży, które ponosisz w związku z opieką nad chorymi rodzicami mieszkającymi we własnym gospodarstwie domowym. W tym przypadku możesz odliczyć podróże, które odbyłeś oprócz standardowych wizyt (wyrok Tryb. Fin. z 02.12.2004, III R 27/02, BFH/NV 2005 str. 1248).

W przypadku podróży odbytej własnym samochodem i połączonej przejazdem do lub z miejsca pracy, można odliczyć tylko dodatkowo przejechane kilometry (wyrok Tryb. Fin. z 06.04.1990, III R 60/88, BStBl. 1990 II str. 958).

Aby odliczyć koszty związane z odwiedzinami dziecka, na które wypłacany jest zasiłek na dziecko, lub małżonka w szpitalu, potrzebne będzie zaświadczenie od lekarza szpitalnego. Należy tu przestrzegać szczególnych zasad. Jak często „wolno” odwiedzać dziecko, zależy od jego wieku:

▪ jeśli dziecko ma mniej niż jeden rok, konieczność codziennych odwiedzin rodziców z punktu medycznego jest bezdyskusyjna (np. OFD Berlin z 17.10.1986).

▪ jeśli dziecko ma więcej niż jeden rok, należy zwrócić uwagę na odpowiednie sformułowania w zaświadczeniu wystawionym przez lekarza kierującym oddziałem szpitalnym.

Koszty wizyt medycznie niezbędnych

Jeżeli pacjentem jest Twój małżonek, koszty te można odliczyć jako nadzwyczajne obciążenia o charakterze ogólnym tak jak wydatki na własne leczenie. Naszym zdaniem dotyczy to również odwiedzin u chorego dziecka, na które Tobie lub Twojemu małżonkowi przysługuje zasiłek na dziecko. Wówczas nie można kwestionować moralnej konieczności, a ponieważ są to Twoje własne koszty, a nie koszty leczenia ponoszone dla chorej osoby, nie ma znaczenia, czy dziecko jest małoletnie, czy dorosłe.

Jeśli odwiedzasz swoje dziecko, na które nie otrzymujesz już zasiłku na dziecko, lub innego bliskiego członka rodziny, też powinieneś ubiegać się o zwrot kosztów. Musisz jednak liczyć się z tym, że urząd skarbowy zakwestionuje moralną konieczność i nie zgodzi się na odliczenie kosztów (wyrok Tryb. Fin. z 02.12.2004, III R 27/02, BFH/NV 2005 str. 1248). Uważamy jednak, że wizyty u chorych dzieci jak również u chorych rodziców są nieodzowne oraz konieczne z medycznego punktu widzenia.

2.6 Koszty niepodlegające odliczeniu

2.6.1 Ogólna opieka zdrowotna (wellness)

Do kosztów leczenia zalicza się tylko takie koszty, które służą leczeniu lub zapobieganiu konkretnej, zagrażającej choroby lub które pomagają lepiej znieść chorobę i łagodzą jej skutki.

Wydatki, które ogólnie wspierają zdrowie lub dobre samopoczucie i tym samym zapobiegają chorobom, nie można odliczyć od podatku.

Do wydatków niepodlegających odliczeniu należą np. koszty za

▪ pobranie i przechowywanie krwi pępowinowej w celu uzyskania komórek macierzystych, jeśli nie występuje u dziecka żadna choroba lub stan poważnie zagrażający jego życiu (postanowienie Tryb. Fin. z 15.10.2007, III B 112/06, BFH/NV 2008 str. 355). Jeśli choroba dziecka jest znana jeszcze przed porodem, powinno wystarczyć, jeśli lekarz prowadzący zaświadczy konieczność pobrania komórek macierzystych.

Niestety nie zostało jeszcze ustalone, jak należy postąpić, jeśli z przyczyn genetycznych należy się spodziewać wystąpienia choroby w późniejszym okresie życia dziecka. Możliwe, że urząd skarbowy nie uzna tych kosztów, nawet jeśli przed porodem przedstawisz zaświadczenie lekarskie wydane przez urzędowego lekarza;

▪ rekonwalescencję;

▪ leczenie mające na celu utrzymanie młodości lub ogólne wzmocnienie organizmu, np. terapia świeżymi komórkami lub Ajurweda. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy lekarz urzędowy zleci przed właściwym leczeniem terapię alternatywną;

▪ suplementy diety lub preparaty profilaktyczne, np. tabletki czosnkowe lub preparaty witaminowe.

Wyjątek: leki te są niezbędne z medycznego punktu widzenia i przepisane przez lekarza konwencjonalnego lub medycyny naturalnej;

▪ regularne wizyty w saunie w celu zapobiegania przeziębieniom;

▪ gimnastyka zapobiegająca bólom kręgosłupa lub ćwiczenia stabilizujące układ krążenia, chyba że, pacjent musi uprawiać sport z przyczyn medycznych, ale wówczas trzeba spełnić bardzo rygorystyczne warunki.

2.6.2 Środki dietetyczne

Wydatki na preparaty dietetyczne lub inne specjalistyczne środki, jak np. mleko sojowe zamiast mleka krowiego, ustawodawca w żadnym wypadku nie zezwala na ich odliczenie (§ 33 ust. 2 zdanie 3 EStG). Tego zdania jest również Trybunał Finansowy i Trybunał Konstytucyjny. Nawet chorzy na celiakię nie mogą odliczać kosztów wydatkowanych na specjalne preparaty (Tryb. Konst., postanowienie z 06.07.2010, 2 BvR 2164/07), mimo że dieta bezglutenowa jest im niezbędna do życia, ponieważ nie istnieje jeszcze żaden lek na nietolerancję glutenu. Urząd skarbowy nie akceptuje nawet zaświadczenia lekarskiego (Sąd Fin. Köln z 13.09.2018, 15 K 1347/16, EFG 2019 str. 350, sygn. akt Tryb. Fin. VI R 48/18).

Jest tylko jeden wyjątek: wydatki na preparaty witaminowe i inne mikroelementy można odliczyć, jeśli zgodnie z ustawą o lekach lekarz przepisał dany preparat jako lek, a nie jako suplement diety, a zatem preparat nie może być traktowany jak produkt spożywczy.

Sprawa jest prosta, jeśli preparat jest dopuszczony do obrotu jako lek i wówczas pacjent może spać spokojnie. Zazwyczaj jednak suplementy diety nie są na równi z lekami. Decyduje wtedy działanie farmakologiczne, które odróżnia lek od produktu spożywczego (wyrok Tryb. Fin. z 14.04.2015, VI R 89/13, BStBl. 2015 II str. 703).

Możesz oczywiście poprosić swojego lekarza o poświadczenie farmakologicznej skuteczności preparatu, a nie tylko jego składników. Ale w naszej opinii takie zaświadczenie urząd skarbowy raczej nie zaakceptuje. Wtedy decyzja należy do Ciebie, czy chcesz złożyć pozew i wystąpić do sądu o opinię biegłego.

2.6.3 Napiwki

Przekazywane napiwki przy wydatkach związanych z leczeniem nie są konieczne, ponieważ pacjent wydaje je dobrowolnie – tak przynajmniej uważa Trybunał Finansowy. Dlatego napiwki nie stanowią nadzwyczajnych obciążeń i nie można ich odliczyć od podatku (wyrok Tryb. Fin. z 30.102003, III R 32/01, BStBl. 2004 II str. 270).

2.6.4 Literatura fachowa

Literatura medyczna nie zalicza się do kosztów leczenia. Również wtedy, gdy potrzebujesz informacji, aby zdecydować się na określoną terapię lub wybrać konkretnego lekarza (wyrok Tryb. Fin. z 06.04.1990, III R 60/88, BStBl. 1990 II str. 958; wyrok Tryb. Fin. z 24.10.1995, III R 106/93, BStBl. 1996 II str. 88).

2.6.5 Grupa samopomocy

Wydatki związane z uczestnictwem w grupach samopomocowych nie zaliczają się do kosztów leczenia.

Wyjątek: uznana terapia grupowa służy kontynuacji leczenia uzależnienia. Wówczas potrzebne jest przed rozpoczęciem terapii zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych.

! Urząd skarbowy nie uznaje Twoich wydatków na uczestnictwo w grupie samopomocowej jako nadzwyczajne obciążenia? Sprawdź, czy wpłaty na rzecz grupy samopomocowej możesz zaliczyć do wydatków nadzwyczajnych z tytułu darowizny, ponieważ takie grupy tworzone są często przez organizacje non-profit.

2.6.6 Odzież i meble

Zmiana lub zakup odzieży

Jeśli na wskutek choroby Twoja masa ciała znacznie się zmieniła i w związku z tym potrzebujesz nowe ubranie lub musisz zlecić przeróbki dotychczasowej odzieży, może to być dość kosztowne. Jednak Trybunał Finansowy nie uznaje tych wydatków jako prywatne koszty, które można odliczyć od podatku (postanowienie Tryb. Fin. z 17.07.1981, VI R 105/78, DB 1981 str. 2360; postanowienie Tryb. Fin. z 29.01.1986, III B 63/85, BFH/NV 1986 str. 285).

Nadmierny wzrost lub niskorosłość

Osoby o szczególnych rozmiarach fizycznych często ponoszą wyższe wydatki, ponieważ potrzebują specjalnie dla nich wykonanych mebli lub ubrań. Takie koszty nie są jednak uznawane za nadzwyczajne obciążenia, ponieważ wydatki na wyposażenie mieszkania lub na ubrania nie są nadzwyczajne, lecz stanowią obciążenie dla każdego podatnika (wyrok Tryb. Fin. z 21.06.1963, VI 203/61 U, BStBl. 1963 III str. 381).

2.7 Pozostałe ulgi podatkowe

W zeznaniu podatkowym nie można wykazywać wydatków więcej niż raz. Czasami jednak nie można odliczyć kosztów związanych ze zdrowiem jako kosztów leczenia lub nie można ich odliczyć w całości. W takim przypadku powinieneś sprawdzić, czy możesz je zaliczyć do innych ulg podatkowych. Mogą to być np.:

▪ odliczenia podatkowe za pomoc i usługi rzemieślnicze w domu i ogrodzie. Możesz ubiegać się o to świadczenie nawet w odniesieniu do kwoty, która nie dotyczy Cię ze względu na uzasadnione obciążenie;

▪ koszty opieki nad dzieckiem lub opłat szkolnych, jak również

▪ innych nadzwyczajnych obciążeń, np.

– kuracje w sanatorium i inne zabiegi rehabilitacyjne;

– w przypadku zagrożenia zdrowia lub

– w przypadku niepełnosprawności lub gdy potrzebujesz opieki.

Czasami pojawiają się w związku z chorobą koszty procesowe, np. z powodu błędów lekarskich lub dlatego, że Twoje ubezpieczenie nie chce pokryć powstałych kosztów. Co prawda takie koszty nie zaliczają się do kosztów leczenia. Niemniej jednak koszty sporów prawnych mogą stanowić nadzwyczajne obciążenie – ale tylko w wyjątkowych przypadkach.

Koszty leczenia w Niemczech a poszczególne choroby

3.1 Alergia

Jako osoba cierpiąca na alergię, musisz unikać ograniczających Cię skutków i dalszego rozwoju choroby, np. astmy. Często pomaga tylko jedna rzecz: brak kontaktu z alergenami.

Środki, które można podjąć to m.in.

▪ specjalna dieta. Jednak wydatki na specjalną żywność dietetyczną nie podlegają odliczeniu;

▪ przeprowadzka do mieszkania, które jest przystosowane dla alergików. Koszty związane z przeprowadzką można odliczyć, jeśli spełnione są odpowiednie warunki;

▪ usunięcie z Twojego mieszkania czynników powodujących alergię.

Koszty usunięcia alergenów tylko rzadko można odliczyć tytułem nadzwyczajnych obciążeń, i to zazwyczaj tylko częściowo.

Przeszkody są jednak tak duże, że należy się wcześniej dobrze zastanowić, czy warto zdobyć niezbędne dowody. Osoby niepełnosprawne powinny ponadto sprawdzić, czy wydatki nie są już pokryte z ryczałtu dla osób niepełnosprawnych (np. koszty pościeli dla alergików).

W przypadku wymiany uczulającej pościeli, mebli, dywanów, tapet lub kasetonów sufitowych itd. nowo zakupione przedmioty mogą być wykorzystane również przez inne (zdrowe) osoby. Tak więc przedmioty te mają równoważną wartość, ponieważ sprzedając je można odzyskać wydane pieniądze – przynajmniej w teorii. W konsekwencji nie stanowi to dla Ciebie obciążenia finansowego, więc nie posiadasz nadzwyczajnych obciążeń.

Ale jeśli usunięte przedmioty uczulające nie są ani stare, ani zużyte, można podać nadzwyczajne obciążenia w postaci wartości pozostałej. Warunkiem jest jednak, aby przedmioty podlegające wymianie były również bezwartościowe dla innych (zdrowych) osób, a więc nie nadawały się do dalszej sprzedaży (wyrok Tryb. Fin. z 29.11.1991, III R 74/87, BStBl. 1992 II str. 290). Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy przedmiot ulegnie zniszczeniu podczas jego wymiany, np. demontaż wykładziny dywanowej, płyt sufitowych lub ściennych albo zabudowanych mebli itd.

Urząd skarbowy nie może oszacować wartości ekwiwalentnej, jeśli danego przedmiotu nie można już sprzedać. Tak jest np. w przypadku wyposażenia łóżka dla alergików, czyli kołdry, materaca itd. (Sąd Fin. Köln z 25.06.2003, 7 K 7879/99, EFG 2003 str. 1701). Chociażby z powodów higienicznych nie można sprzedać używanego materaca, kołdry lub poszewek. To samo dotyczy stelaża specjalnie przystosowanego do materaca. Trzeba jednak wziąć pod uwagę korzyść wynikającą z nowego zakupu, jeśli przyjazny alergikom nowy przedmiot zastąpi stary.

! Jeśli alergię wywołują substancje niebezpieczne dla zdrowia (np. formaldehyd), sprawdź, czy możesz alternatywnie uwzględnić swoje wydatki z tytułu zagrożenia dla zdrowia w celu zmniejszenia podatku.

W jaki sposób należy udowodnić związek pomiędzy alergią a przedmiotami w naszym najbliższym otoczeniu? Ta kwestia nie jest niestety szczegółowo uregulowana. Trybunał Finansowy jest zdania, że organy podatkowe nie mogą powiązać odliczenia kosztów z wydanym wcześniej zaświadczeniem lekarskim (wyrok Tryb. Fin. z 11.11.2010, VI R 17/09, BFH/NV 2011 str. 503; wyrok Tryb. Fin z 11.11.2010, VI R 16/09, BFH/NV 2011 str. 501).

Ale uwaga: mimo tych pozytywnych wyroków, to na Tobie spoczywa obowiązek przedstawienia niezbędnych zaświadczeń. Choćby po to, by uniknąć sporów z urzędem skarbowym i należy się już wcześniej skonsultować z urzędowym lekarzem. Zaświadczenie musi wykazać związek między przedmiotami a Twoją chorobą.

Jeżeli pacjent nie zdążył odwiedzić lekarza urzędowego przed leczeniem, może się okazać, że zaświadczenie wystawione po leczeniu będzie wystarczające. Warunkiem jest jednak, aby alergia była znana już od dłuższego czasu, a alergizujące działanie usuwanych przedmiotów musi być bezsporne, np. usunięcie z ogrodu brzozy wywołującej alergię (wyrok Tryb. Fin. z 15.03.2007, III R 28/06, BFH/NV 2007 str. 1841).

3.2 Nadwaga/otyłość

Koszty posiłków dietetycznych w żadnym wypadku nie podlegają odliczeniu. Koszty udziału w nadzorowanym przez lekarza programie redukcji masy ciała mogą być jednak zaliczone do kosztów leczenia. Warunkiem jest jednak wcześniejsze wystawione zaświadczenia przez lekarza urzędowego. Musi ono poświadczać, że terapia jest medycznie koniecznym zabiegiem w leczeniu nadwagi (postanowienie Tryb. Fin. z 29.05.2007, III B 37/06, BFH/NV 2007 str. 1865).

Jeśli z powodu zwiększonej masy ciała musisz kupić specjalną odzież lub meble, to wydatki te nie należą do podlegających odliczeniu nadzwyczajnych obciążeń. Wydatki na odzież i wyposażenie mieszkania są obciążeniem dla każdego podatnika i nie mają charakteru nadzwyczajnego.

3.3 Ciąża, poród i niespełnione pragnienie posiadania dzieci

3.3.1 Ciąża i poród

Ciąża i poród nie są chorobami. Dla uproszczenia i w świetle przepisów podatkowych wydatki w tym kontekście zaliczają się jednak do kosztów leczenia.

Koszty przerwania ciąży można odliczyć, jeśli istnieją ku temu wskazania medyczne. Naszym zdaniem dotyczy to również przyczyn społecznych. Trzeba jednak udowodnić obie te przesłanki.

! Jeśli ponosisz koszty opieki nad starszym dzieckiem, sprawdź, czy możesz je odliczyć jako koszty opieki nad dzieckiem, lub czy masz prawo do odliczenia podatkowego z tytułu pomocy w prowadzeniu gospodarstwa domowego.

3.3.2 Niespełnione pragnienie posiadania dzieci

Sztuczne zapłodnienie

Czy wydatki poniesione w związku ze sztucznym zapłodnieniem można odliczyć od podatku? To pytanie było przedmiotem nieskończonej ilości sporów przed sądami podatkowymi i zawsze padały bardzo drobiazgowe i intymne pytania: Czy kobieta jest mężatką, czy nie? Czy żyje w zarejestrowanym związku partnerskim tej samej płci? Czy nie dochodzi do ciąży z jej winy, czy wina leży po stronie partnera? Czy doszło do zapłodnienia homologicznego, tzn. z udziałem plemnika partnera i komórki jajowej kobiety, czy też do zapłodnienia heterologicznego, tzn. z udziałem obcego plemnika i komórki jajowej kobiety? Poniżająca sytuacja!

Stopniowo Trybunał Finansowy zaczął się przekonywać, że jeśli ktoś chce mieć dzieci, to nie ma znaczenia, w jakim jest związku, ani czy ma problemy medyczne. Podatnicy chcą mieć dzieci i należy im się wsparcie.

Tak więc po początkowej odmowie ze strony administracji i sądów, w pewnym momencie wydano zgodę, aby również niezamężna kobieta żyjąca w stałym związku partnerskim mogła odliczyć koszty inseminacji homologicznej tytułem nadzwyczajnych obciążeń. Nawet jeśli nie jest w stałym związku partnerskim, nadal może odliczyć koszty, o ile zabieg został przeprowadzony zgodnie z wytycznymi kodeksu zawodowego lekarzy (Sąd Fin. Münster z 24 czerwca 2020 r., 1 K 3722/18 E, EFG 2020 str. 1420).

Również orzecznictwo podatkowe w Niemczech przyjęło, że koszty podlegają odliczeniu nawet wtedy, gdy problemy leżą po stronie potencjalnego ojca. Dlatego też małżeństwa mogą odliczyć wydatki na inseminację heterologiczną (wyrok Tryb. Fin. z 16. 12. 2010, VI R 43/10, BStBl. 2011 II str. 414). Nie przeszkadza również, że faktura jest wystawiona na nazwisko kobiety, a nie na nazwisko mężczyzny, który poniósł koszty i wykazał je w zeznaniu podatkowym (wyrok Tryb. Fin. z 17.05.2017, VI R 34/15, BStBl. 2018 II str. 344). Ważne, aby zabieg został przeprowadzony zgodnie z wytycznymi kodeksu zawodów medycznych oraz przepisami prawa krajowego, w szczególności ustawy o ochronie zarodków.

Dotyczy to również sytuacji, gdy sztuczne zapłodnienie zostało przeprowadzone za granicą. Ponieważ wytyczne kodeksu zawodów medycznych różnią się w zależności od kraju związkowego, wystarczy, jeśli zabieg można by przeprowadzić przynajmniej w jednym kraju związkowym Niemiec (wyrok Tryb, Fin. z 05.10.2017, VI R 47/15, BFH/NV 2018 str. 277).

W przypadku sztucznego zapłodnienia za granicą metodą ICSI (docytoplazmatyczna iniekcja plemnika) należy zatem przestrzegać tzw. niemieckiego kompromisu. Uwzględniając indywidualny profil rokowania pacjentki i pary, lekarz może zapłodnić tylko taką liczbę komórek jajowych, jaka jest niezbędna według jego oceny. Z jednej strony trzeba uzyskać zarodki zdolne do rozwoju i transferu, z drugiej strony należy zapobiec ciążom mnogim wyższego stopnia. Ustawa o ochronie zarodków nie zabrania bowiem zapłodnienia więcej niż trzech komórek jajowych, ale zabrania przeniesienia więcej niż trzech zarodków do jednej kobiety w trakcie jednego cyklu (§ 1 ust. 1 nr 3 i nr 5 ustawy o ochronie zarodków). Niemiecki kompromis uważa się za zachowany, jeśli na podstawie starannej i indywidualnej prognozy zapłodnionych zostanie tyle komórek jajowych, aby powstał jeden lub dwa zdolne do rozwoju zarodki, które następnie zostaną przeniesione.

Ponieważ urzędy skarbowe nie mają żadnej wiedzy na ten temat, w razie wątpliwości należałoby uzyskać opinię biegłego. Naszym zdaniem można przyjąć, że w praktyce urzędy skarbowe co do zasady odstąpią od tego wymogu, jeśli przed zapłodnieniem dokonanym za granicą lekarz opracuje w sposób indywidualny i staranny dokładną prognozę i przeniesie nie więcej niż dwa zarodki zdolne do rozwoju.

Wydatki poniesione przez kobietę żyjącą w związku partnerskim tej samej płci na heterologiczne zapłodnienie metodą in vitro również stanowią nadzwyczajne obciążenie i dlatego można je odliczyć od podatku. Również i w tej kwestii sędziowie doszli obecnie do wniosku, że wydatki służą kompensacji zaburzeń płodności kobiety. Koszty należy uwzględnić w całości, w tym koszty związane z dostarczeniem i przygotowaniem nasienia dawcy. Dla sędziów nie ma też decydującego znaczenia, w jakim związku partnerskiego żyje dana kobieta (wyrok Tryb. Fin. z 05.102017, VI R 47/15, BStBl. 2018 II str. 350; wyrok Tryb. Fin. z 05.10.2017, VI R 2/17, BFH/NV 2018 str. 194).

Możliwe jest również zapłodnienie heterologiczne (za granicą) z wykorzystaniem darowanych komórek jajowych. Jest to jednak w Niemczech zabronione na mocy ustawy o ochronie embrionów. Dlatego wydatków na tę metodę nie można odliczyć (Sąd Fin. Berlin-Brandenburg z 11.02.2015, 2 K 2323/12, EFG 2015 str. 925).

Natomiast niepłodność wynikająca ze sterylizacji przeprowadzonej bez medycznego uzasadnienia nie jest chorobą. Dlatego w tym przypadku wydatki na sztuczne zapłodnienie należą do kosztów prywatnego utrzymania (wyrok Tryb. Fin. z 03.03.2005, III R 68/03, BStBl. 2005 II str. 566).

Nie zostało z kolei dotychczas wyjaśnione, czy 40-letnia kobieta może odliczyć koszty za sztuczne zapłodnienie, jeśli u pary (niezamężnej) nie można było stwierdzić niepłodności jako przyczyny u żadnego z nich, a bezdzietność utrzymywała się mimo usilnych starań. Zdaniem brandenburskiego sądu finansowego, zgodnie z ogólną wiedzą medyczną, płodność kobiety w wieku 40 lat jest już przeciętnie znacznie niższa niż u kobiet młodszych, zatem nie można mówić tutaj o chorobie. W związku z tym nie można mówić o nieprawidłowym stanie organizmu, lecz o konsekwencji naturalnego procesu biologicznego (Sąd Fin. Berlin-Brandenburg z 18.10.2018, 9 K 11390/16, EFG 2019 str. 106).

Inne sądy finansowe nie podzielają tej opinii. Wiek kobiety, która w momencie rozpoczęcia leczenia niepłodności nie ukończyła jeszcze 40 lat, nie stanowi okoliczności, która uniemożliwiłaby uwzględnienie wydatków jako nadzwyczajnych obciążeń. Ostateczny głos ma Trybunał Finansowy (Sąd Fin. München z 18.01.2018, 6 K 1420/17, 6 K 1423/17, 6 K 1471/17, sygn. akt Tryb. Fin. VI R 35/19, VI R 34/19, VI R 36/19; Sąd Fin. Münster z 24.06.2020, 1 K 3722/18 E).

Adopcja

Nawet jeśli nie można mieć własnych dzieci w sposób naturalny, to koszty adopcji dziecka nie są zdaniem administracji federalnej wydatkami medycznymi. Kosztów związanych z adopcją nie można również odliczyć jako innych nadzwyczajnych obciążeń, ponieważ nie są one nieuniknione. Niestety, orzecznictwo również jest tego zdania. Nawet w przypadku biologicznej bezpłodności nie można żądać zwrotu kosztów adopcji. Bezpłodność jest chorobą, ale adopcja dziecka nie jest świadczeniem medycznym. Co więcej, decyzja o adopcji nie wynika z przymusu, lecz z dobrowolnej decyzji o przyjęciu dziecka. Nawet jeśli niezamierzona bezdzietność może być postrzegana jako ciężkie obciążenie, to decyzja o adopcji jako sposób realizacji indywidualnego planu życiowego nadal jest przypisana do obszaru indywidualnie kształtowanego stylu życia (wyrok Tryb. Fin. z 10. 03.2015, VI R 60/11; wyrok Tryb. Fin. z 03.03.1987, III R 301/84, BStBl. 1987 II str. 495; wyrok Tryb. Fin. z 20.03.1987, III R 150/86, BStBl. 1987 II str. 596; postanowienie Tryb. Fin. z 05.01.1990, III B 53/89, BFH/NV 1990 str. 430).

3.4 Niewydolność nerek – dializa

Wydatki związane z dializą (leczenie nerkozastępcze) można odliczyć jako koszty leczenia – niezależnie od tego, czy dializa przeprowadzana jest w domu, w gabinecie dializ czy w szpitalu. Jeśli używasz pomieszczenia w domu przeznaczonym wyłącznie do wykonania dializy, możesz również odliczyć proporcjonalne koszty pomieszczenia, takie jak czynsz, ogrzewanie, prąd, woda itd.

Osoby niepełnosprawne muszą zwrócić uwagę, że dawniej organy podatkowe były zdania, iż koszty dializy są rekompensowane ryczałtem dla osób niepełnosprawnych. Odkąd ustawa o podatku dochodowym zawiera § 33b ust. 1 opisujący jakie koszty pokrywa ryczałt, wydatki na dializę już się nie zaliczają do tej grupy.

Co prawda ani w oficjalnych dyrektywach, ani w wytycznych nie ma wyraźnego zapisu, że koszty dializ mogą być odliczane dodatkowo do ryczałtu. Naszym zdaniem nie może tu jednak obowiązywać nic innego niż w przypadku leków, które należy przyjmować na stałe. A te są wyraźnie wymienione w R 33b ust. 1 EStR.

3.5 Uzależnienia

Zdiagnozowane uzależnienie od alkoholu, narkotyków lub leków jest uznawane za chorobę – podobnie jak uzależnienie od hazardu (np. wyrok Tryb. Fin. z 13.02.1987, III R 208/81, BStBl. 1987 II str. 427). Dlatego też wydatki na leczenie tej choroby podlegają odliczeniu jako nadzwyczajne obciążenia. Do takich wydatków niewątpliwie należy kuracja odwykowa przeprowadzona stacjonarnie pod nadzorem lekarskim. Według Trybunału Finansowego odliczeniu podlega również niezbędna z medycznego punktu widzenia terapia psychologiczna po leczeniu odwykowym. W tym przypadku należy wcześniej uzyskać zaświadczenie od urzędowego lekarza, aby uniknąć ewentualnych problemów z urzędem skarbowym (§ 64, ust. 1, nr 2 EStDV).

Opieka po odwyku dla osób uzależnionych odbywa się często w formie terapii grupowej albo pod nadzorem lekarza, albo w ramach grupy samopomocowej (np. Anonimowi Alkoholicy). Ponieważ ta terapia może służyć również zapobieganiu nawrotowi choroby, przed rozpoczęciem terapii potrzebne będzie zaświadczenie od urzędowego lekarza (wyrok Tryb. Fin. z 21.07.1998, III R 25/97, BFH/NV 1999 str. 300)

! Choroba nałogowa może być uznana za niepełnosprawność. Zapytaj o to swojego lekarza. Jeśli zostanie stwierdzona niepełnosprawność, ryczałt dla osób niepełnosprawnych zmniejszy Twoje obciążenia podatkowe.

W żadnym wypadku nie można odliczyć kosztów związanych z zaspokojeniem uzależnienia (np. Sąd Fin. Hamburg z 01.10.1998, II 90/98, EFG 1999 str. 554). Palenie papierosów nie zalicza się do uzależnień, dlatego wydatki na terapię antynikotynową nie stanowią nadzwyczajnych obciążeń podlegających odliczeniu.

3.6 Mobbing

Mobbing w miejscu pracy ze strony kolegów lub przełożonych jest dla osoby dotkniętej tym problemem bardzo stresującą sytuacją. Trybunał Finansowy jeszcze nie rozstrzygnął kwestii, czy powstałe z tego powodu koszty zaliczają się do kosztów uzyskania przychodu z pracy etatowej, czy też do nadzwyczajnych obciążeń jako koszty leczenia.

Jeśli na mobbing reagujesz uszczerbkiem na zdrowiu, to prawdopodobnie trudno będzie udowodnić wyraźny związek między chorobą a Twoją sytuacją zawodową. Objawy mogą być bardzo różne i mogą mieć również inne przyczyny, np. nadciśnienie. Dlatego naszym zdaniem takie koszty leczenia lub kuracji zaliczają się do nadzwyczajnych obciążeń.

Pozostałe koszty, jak np. coaching dostosowany do sytuacji zawodowej, powinny być w naszej opinii zaliczane do kosztów uzyskania przychodu z pracy etatowej. Zdaniem Sądu Finansowego w Niedersachsen składki za udział w antymobbingowej grupie samopomocowej oraz koszty podróży można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu, jeżeli głównym obszarem działania grupy jest mobbing zawodowy (Sądu Fin. Niedersachsen z 08.06.2006, 14 K 57/03, EFG 2007 str. 1013).

3.7 Wsparcie w nauce i rozwoju dziecka

Niektóre dzieci potrzebują wsparcia w momencie pojawienia się problemów w szkole lub nawet wcześniej. Wydatki na wspieranie rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka z reguły nie należą do kosztów podlegających odliczeniu. Są one pokrywane przez zasiłek na dziecko lub nieopodatkowane ulgi na dzieci, przez odliczenie kosztów opieki nad dzieckiem i opłat szkolnych niektórych szkół prywatnych, a także poprzez zasiłek edukacyjny. Jeśli jednak trudności wynikają z choroby, to związane z nimi wydatki są uznawane za koszty leczenia. Tak jest w przypadku

▪ deficytu w czytaniu i pisaniu (dysleksja) spowodowanej dysfunkcją mózgu

lub

▪ zespołu nadpobudliwości psychoruchowej wraz z deficytem uwagi (ADHD).

Nie zawsze jednak podstawą problemów jest choroba. Szczególne uzdolnienie nie stanowi choroby (wyrok Tryb. Fin. z 19.11. listopada 2015 r., VI R 45/14, BFH/NV 2016 str. 393).

Dlatego też należy skonsultować się z urzędowym lekarzem przed rozpoczęciem terapii i uzyskać odpowiednie zaświadczenie, z którego musi wynikać, że

▪ zaburzenie jest chorobą oraz

▪ leczenie i jego konkretna realizacją są niezbędne. Z reguły lekarz urzędowy stosuje się do sugestii lekarza prowadzącego.

Do kosztów podlegających odliczeniu zaliczają się wydatki na samą terapię, czyli koszty leczenia dysleksji lub logopedii. Nie ma znaczenia, czy terapia odbywa się w placówce integracyjnej, internacie czy publicznej szkole specjalnej etc. Należy jednak udowodnić, że faktycznie odbywa się specjalne leczenie, którego konieczność została potwierdzona przez lekarza urzędowego (wyrok Tryb. Fin. z 26.06.1992 r., III R 8/91, BStBl. 1993 II str. 278).

Odliczeniu podlegają również koszty podróży oraz koszty niezbędnego z medycznego punktu widzenia zakwaterowania poza domem, np. w internacie z powodu znacznych trudności w nauce spowodowanych zaburzeniami czytania i pisowni (dysleksja). W tym przypadku koniecznie potrzebne jest zaświadczenie od urzędowego lekarza lub służby medycznej kasy chorych (wyrok Tryb. Fin. z 07.06.2000, III R 54/98, BStBl. 2001 II str. 94).

Jeśli dziecko uczęszcza do szkoły prywatnej, część kosztów można pod pewnymi warunkami zaliczyć do wydatków specjalnych. W tym przypadku tylko część przekraczająca koszty może być odliczona jako nadzwyczajne obciążenia.

Jeśli Twoje pełnoletnie dziecko mieszka poza domem z powodu choroby, wtedy nie otrzymujesz dodatkowo kwoty wolnej z tytułu edukacji (Ausbildungsfreibetrag), ponieważ za zakwaterowanie poza domem przysługuje już odliczenie z tytułu nadzwyczajnych obciążeń (wyrok Tryb. Fin. z 26.06.1992, III R 8/91, BStBl. II 1993 str. 278; § 33a ust. 4 EStG).

Post Views: 916

Koszty leczenia w Niemczech: Dowody to podstawa

Czy zaświadczenie lekarskie można dostarczyć później?

Usługi medyczne w Niemczech

Koszty leczenia w Niemczech a poszczególne choroby

Rozliczenie w Niemczech

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi